मक्तेदारी
0
Answer link
मक्तेदारीची चार वैशिष्ट्ये:
- एकच विक्रेता आणि अनेक ग्राहक: मक्तेदारी बाजारपेठेत, वस्तू किंवा सेवांचा पुरवठादार एकच असतो, तर खरेदीदार अनेक असतात. त्यामुळे विक्रेता वस्तूंच्या किमतीवर नियंत्रण ठेवू शकतो.
- जवळचा पर्याय उपलब्ध नाही: मक्तेदारीत असलेल्या वस्तू किंवा सेवेला बाजारात कोणताही जवळचा पर्याय उपलब्ध नसतो. त्यामुळे ग्राहकांना ती वस्तू किंवा सेवा त्याच विक्रेत्याकडून खरेदी करणे भाग पडते.
- नवीन firm च्या प्रवेशावर निर्बंध: मक्तेदारी असलेल्या बाजारपेठेत नवीन कंपन्यांना प्रवेश करणे कठीण असते. काहीवेळा सरकारचे नियम किंवा पेटंटमुळे मक्तेदारी निर्माण होते.
- किंमत नियंत्रक: मक्तेदारी असलेला विक्रेता हा वस्तूची किंमत ठरवणारा असतो, कारण तो बाजारात वस्तूंचा एकमेव पुरवठादार असतो. त्यामुळे तो आपल्या मर्जीप्रमाणे किंमत वाढवू शकतो.
उदाहरण: रेल्वे, वीज वितरण कंपन्या (काही क्षेत्रांमध्ये)
0
Answer link
अल्प विक्रेता अधिकार (Oligopoly)
अल्प विक्रेता अधिकार म्हणजे बाजारातील अशी स्थिती, जिथे काही ठराविक विक्रेत्यांचा किंवा कंपन्यांचा बाजारावर प्रभाव असतो. ह्या कंपन्यांच्या धोरणांचा थेट परिणाम बाजारातील स्पर्धा आणि किमतीवर होतो.
अल्प विक्रेता अधिकाराची काही वैशिष्ट्ये:
- काही ठराविक विक्रेते: बाजारात फार कमी विक्रेते (कंपन्या) असतात, ज्यामुळे त्यांची बाजारावर मजबूत पकड असते.
- परस्परावलंबन: प्रत्येक कंपनीला आपल्या प्रतिस्पर्धकांच्या धोरणांचा विचार करून निर्णय घ्यावा लागतो, कारण एका कंपनीच्या निर्णयाचा परिणाम दुसऱ्यांवर होतो.
- प्रवेशाला अडथळे: नवीन कंपन्यांना बाजारात प्रवेश करणे कठीण असते, त्यामुळे स्पर्धा मर्यादित राहते.
- समान किंवा भिन्न उत्पादने: कंपन्या समान (homogeneous) किंवा भिन्न (differentiated) उत्पादने विकू शकतात.
- किंमत निश्चित करण्याची क्षमता: काहीवेळा कंपन्या एकत्र येऊन वस्तूची किंमत ठरवतात, ज्यामुळे ग्राहकांना नुकसान होऊ शकते.
उदाहरण:
- दूरसंचार उद्योग: काही ठराविक कंपन्यांचे वर्चस्व (उदाहरणार्थ, जिओ, एअरटेल, व्होडाफोन-आयडिया).
- विमान उद्योग: काही ठराविक विमान कंपन्यांचे नियंत्रण.
- सिमेंट उद्योग: काही मोठ्या कंपन्याsegment बाजारात सिमेंटच्या किमती ठरवतात.
अल्प विक्रेता अधिकारामुळे ग्राहकांना योग्य किंमतीत वस्तू मिळणे कठीण होऊ शकते, कारण कंपन्यांमधील स्पर्धा कमी होते.
अधिक माहितीसाठी:
0
Answer link
मक्तेदारी म्हणजे विशिष्ट उद्योग किंवा क्षेत्रामध्ये इतर सर्व व्यवहार्य स्पर्धकांना वगळून एका कंपनीचे वर्चस्व असणे होय.
मुक्त-बाजार व्यवस्था असलेल्या राष्ट्रांमध्ये मक्तेदारीला सहसा परावृत्त केली जाते. मक्तेदारी निर्माण झाल्याने ग्राहकांना पर्याय उरत नाहीत, ज्यायोगे किमतीत असामान्य वाढ आणि त्याच समयी वस्तू अथवा सेवांचा दर्जा ढासळत असल्याचे दिसून येते. शिवाय मक्तेदारीमुळे एक किंवा काही व्यक्तींच्या हातात संपत्ती, शक्ती आणि प्रभाव केंद्रित केले जाऊ शकतात.
दुसरीकडे, काही अत्यावश्यक सेवांची मक्तेदारी जसे की सार्वजनिक प्रकारच्या सेवांना प्रोत्साहन दिले जाऊ शकते आणि सरकारद्वारे ती लागू केली जाऊ शकते
• मक्तेदारीचे प्रकार:
1. खाजगी मक्तेदारी
2. सार्वजनिक मक्तेदारी
3. कायदेशीर मक्तेदारी
4. नैसर्गिक मक्तेदारी
5. साधी मक्तेदारी
6. मूल्यभेदात्मक मक्तेदारी
7. ऐच्छिक मक्तेदारी
0
Answer link
पूर्ण स्पर्धा: असंख्य विक्रेते :: मक्तेदारी: एकच विक्रेता
स्पष्टीकरण: पूर्ण स्पर्धेत असंख्य विक्रेते आणि खरेदीदार असतात, तर मक्तेदारीत फक्त एकच विक्रेता असतो.
0
Answer link
div >
div >
p b मक्तेदारी (/b): /p
p मक्तेदारी म्हणजे बाजारातील अशी स्थिती, जिथे एखाद्या विशिष्ट वस्तू किंवा सेवेचा पुरवठादार एकच असतो आणि त्याचे बाजारात वर्चस्व असते. त्यामुळे, तो पुरवठादार वस्तूची किंमत आणि उपलब्धता नियंत्रित करू शकतो. /p
p b मक्तेदारीची वैशिष्ट्ये: /b /p
ol
li
bएकच विक्रेता: /b मक्तेदारीत, बाजारात फक्त एकच विक्रेता असतो. त्यामुळे, ग्राहकांना दुसरा पर्याय उपलब्ध नसतो.
/li
li
bपर्यायी वस्तूंचा अभाव: /b मक्तेदारी असलेल्या वस्तू किंवा सेवेला बाजारात चांगले पर्याय उपलब्ध नसतात.
/li
li
bनवीन firm च्या प्रवेशावर निर्बंध: /b मक्तेदारी असलेल्या बाजारात नवीन कंपन्यांना प्रवेश करणे कठीण असते. कारण, अस्तित्वात असलेली कंपनी आपल्या ताकदीचा वापर करून त्यांना रोखू शकते.
/li
li
bकिंमत नियंत्रण: /b मक्तेदारी असलेला विक्रेता वस्तूची किंमत ठरवू शकतो. तो आपल्या फायद्यानुसार किंमत वाढवू किंवा कमी करू शकतो.
/li
li
bजाहिरात: /b मक्तेदारीत जाहिरात करण्याची गरज कमी असते, कारण ग्राहकांकडे दुसरा पर्याय उपलब्ध नसतो.
/li
/ol
p अधिक माहितीसाठी, आपण खालील वेबसाइट्सला भेट देऊ शकता: /p
ul
li a href="https://www.investopedia.com/terms/m/monopoly.asp" target="_blank" Investopedia - Monopoly (/a) /li
li a href="https://www.economicsonline.co.uk/Market_structures/Monopoly.html" target="_blank" Economics Online - Monopoly (/a) /li
/ul
/div>
/div>
0
Answer link
मक्तेदारी (Monopoly) म्हणजे काय:
मक्तेदारी म्हणजे बाजारातील अशी स्थिती, जिथे एखाद्या विशिष्ट वस्तू किंवा सेवेचा पुरवठादार एकच असतो आणि त्याला पर्याय उपलब्ध नसतात. त्यामुळे, तो पुरवठादार वस्तूची किंमत आणि उपलब्धता नियंत्रित करू शकतो.
मक्तेदारीची वैशिष्ट्ये:
-
एकच विक्रेता: बाजारात वस्तू विकणारा फक्त एकच विक्रेता असतो.
-
पर्यायी वस्तूंचा अभाव: ग्राहकांना दुसरा पर्याय उपलब्ध नसतो.
-
नवीन firm च्या प्रवेशावर निर्बंध: मक्तेदारी असलेल्या बाजारात इतर विक्रेत्यांना प्रवेश करणे कठीण असते.
-
किंमत नियंत्रण: मक्तेदारी असलेला विक्रेता वस्तूची किंमत ठरवू शकतो.
-
जाहिरातबाजी: विक्रेता आपल्या वस्तूची जाहिरात करू शकतो किंवा नाही पण त्याची गरज सहसा नसते.
मक्तेदारीचे हे स्वरूप काहीवेळा ग्राहकांसाठी हानिकारक असू शकते, कारण विक्रेता मनमानी किंमत आकारू शकतो आणि वस्तूच्या गुणवत्तेशी तडजोड करू शकतो.
अधिक माहितीसाठी:
1
Answer link
"
मक्तेदारीची वैशिष्ट्ये
जेव्हा आपण एकाधिकार, किंवा अल्पोपहार , इत्यादींवर चर्चा करतो. आम्ही विशिष्ट प्रकारचे उत्पादन, जसे की टोस्टर किंवा डीव्हीडी प्लेयर यांच्यासाठी बाजारात चर्चा करत आहोत. मक्तेदारीच्या पाठ्यपुस्तकातील बाबतीत, चांगली उत्पादन करणारा केवळ एकच फर्म आहे ऑपरेटिंग सिस्टम मक्तेदारीसारख्या प्रत्यक्ष जागतिक मक्तेदारीमध्ये, एक मोठी कंपनी आहे जी बहुतेक विक्री (मायक्रोसॉफ्ट) पुरवते आणि काही मुट्ठी असलेल्या छोटी कंपन्यांचा हा प्रभावशाली कंपनीवर थोडासा किंवा कोणताही प्रभाव पडत नाही.
कारण मक्तेदारीत केवळ एक (किंवा मूलत: फक्त एक फर्म) फर्म आहे, मक्तेदारीची फर्मची मागणी वक्र बाजाराची मागणी वक्र सारखीच आहे, आणि एकाधिकार फर्मने त्यावर विचार करणे आवश्यक नाही की प्रतिस्पर्धी कोणत्या किंमतींचे आहेत. अशाप्रकारे एका मक्तेदारीने युनिट विक्री करणे चालू ठेवेल जोपर्यंत अतिरिक्त युनिट (सीमांत महसूल) विकून ते अतिरिक्त खर्च (सीमांत खर्च) उत्पादन आणि विक्री करण्याच्या बाबतीत अतिरिक्त खर्चापेक्षा जास्त आहे तो विकल्या जात आहे.
अशाप्रकारे मक्तेदारी फर्म नेहमी आपल्या पातळीवर त्यांची पातळी निश्चित करेल जिथे किरकोळ खर्च सीमांत महसूल इतका असतो.
स्पर्धा या अभाव यामुळे, मक्तेदारी कंपन्या आर्थिक लाभ घेतील. हे सहसा इतर कंपन्या बाजारात दाखल करण्यास कारणीभूत होते. या बाजारपेठेत एकाधिकारशील राहण्यासाठी, प्रवेशासाठी काही अडथळा असणे आवश्यक आहे.
काही सामान्य गोष्टी आहेत:
प्रवेशासाठी कायदेशीर अडथळे - ही अशी परिस्थिती आहे ज्यात कायदा इतर उत्पादनांना उत्पादनाची विक्री करण्यासाठी बाजारात प्रवेश करण्यास प्रतिबंधित करतो. युनायटेड स्टेट्समध्ये, केवळ यूएसपीएस प्रथम श्रेणी मेल वितरीत करू शकतात, त्यामुळे हे प्रवेशासाठी कायदेशीर अडथळा होईल. बर्याच न्यायाधिकारक्षेत्रात दारू ही सरकार चालवत कंपनीद्वारे विकले जाऊ शकते, जे या मार्केटमध्ये प्रवेश करण्यासाठी कायदेशीर अडथळा निर्माण करते.
पेटंट्स - पेटंट्स प्रवेशास कायदेशीर अडथळ्यांचा उपवर्ग आहे, परंतु त्यांचे स्वत: चे विभाग दिले जाणे आवश्यक आहे. एक पेटंट उत्पादनाचे आविष्कार आणि मर्यादित वेळेसाठी ते उत्पादन विकण्यासाठी मक्तेदारी देते. फायफेर, औषध व्हायाग्राचे शोधकर्ते, औषधांवर पेटंट करतात, त्यामुळे फाइफर्स ही एकमेव कंपनी आहे जी पेटंटची चाल होईपर्यंत वियाग्राचे उत्पादन आणि विकू शकते. पेटंट्स म्हणजे अशी साधने म्हणजे ज्याद्वारे कंपन्या नवीन उत्पादनांना प्रोत्साहन देण्यासाठी वापरतात, कारण कंपन्यांना त्यांच्या उत्पादनांवर मक्तेदारी असलेल्या शक्तीची माहिती असेल तर त्यांना नवीन उत्पादने तयार करण्यास अधिक तयार व्हायला हवे.
प्रवेशासाठी नैसर्गिक अडथळया - अशा प्रकारच्या एकाधिकारांमध्ये, इतर कंपन्या बाजारात प्रवेश करू शकत नाहीत कारण एकतर स्टार्टअपचा खर्च खूप जास्त असतो किंवा मार्केटच्या खर्चाची संरचना सर्वात मोठी कंपनीचा फायदा देते. बहुतेक सार्वजनिक उपयोगिता या वर्गात मोडतात. अर्थशास्त्रज्ञ सामान्यतः नैसर्गिक एकाधिकार म्हणून या मक्तेदारीचा संदर्भ देतात.
एकाधिकार वर गरजेनुसार माहिती आहे मक्तेदारी इतर बाजार संरचनांच्या तुलनेत अद्वितीय आहे कारण त्यात फक्त एक कंपनी असते आणि अशा प्रकारे एकाधिकार कंपनीला अन्य बाजार संरचनांमध्ये असलेल्या कंपन्यांपेक्षा किंमती निश्चित करण्याची जास्त शक्ती असते.