जेवायला बसताना ताटाभोवती पाणी का फिरवले जाते

 जेवतांना नेहमी ताटाभोवती पाणी फिरवायचे आणि ‘जय हरी विठ्ठल’ म्हणायचे.  आपल्या पूर्वजांनी आपल्यावर किती छान संस्कार केलेत. आपले जीवन निरोगी राहावे यासाठी अशा पध्दतीचा खजिनाच आपल्या पूर्वजांनी आपल्याला बहाल केलाय. आज मी त्या विषयीच तुम्हाला सांगणार आहे.

आपल्या हिंदू संस्कृतीमध्ये अन्नाला नमस्कार करून मंत्रोच्चारण केलं जायचं. आता सुद्धा गावाकडील लोक “वदनी कवळ घेता नाम घ्या श्री हरीचे" हा श्लोक म्हणतात. ह्या श्लोकात अन्नाला पूर्णब्रम्ह म्हटलं आहे. आपल्या संस्कृतीत आपण अन्नाभोवती पाणी शिंपडतो म्हणजेच ते अन्न देवाला अर्पण करतो. अन्न दिल्याबद्दल देवाचे आभार मानतो. अन्नाचा आदर करणे हे आपल्या संस्कृतीचे मुख्य वैशिष्ट्य आहे.

आपण जेवण करण्यापूर्वी कृष्णाला अर्पण म्हणतो. देवाला नैवेद्य दाखवतो. अन्नाचा काही भाग देवासाठी बाजूला काढून ठेवतो. उजव्या हातामध्ये पाणी घेऊन ते मानेमागून हात फिरवून आपल्या पूर्ण शरीराभोवती पाण्याचे थेंब टाकतो. याचा अर्थ असाही होतो, हे परमेश्वरा ही पोळी, भात, वरण, भाजी तू ग्रहण कर. हे सर्व काही तुझंच आहे.

, जुन्या काळी लोक जमिनीवर बसून केळीच्या पानावर जेवायचे. त्यामुळे जवळून कोणी व्यक्ती गेली तर किंवा माती कोरडी असेल, तर धुळीचे कण ताटात उडण्याची शक्यता असायची. त्यामुळे हे कण उडू नयेत म्हणून पाणी टाकून तेवढा भाग ओला केलं जायचा. तसेच, जुन्या काळी रात्रीच्या वेळी वीज नसायची. त्यामुळे अंधारात जेवताना ताटामध्ये कोणताही कीटक दिसणे कठीण होते. त्यामुळे लहान लहान कीटकांना रोखण्यासाठी हा पाणी शिंपडणे हा चांगला उपाय होता.

इतर काही सिद्धांत सांगतात, की आपल्या भारतीय अन्नामध्ये भरपूर पित्तयुक्त आणि मसाल्याचे पदार्थ असतात. पाणी शिंपडणे ही पद्धत पित्तशामक म्हणून वापरली जात असे. दुसरा सिद्धांत असा आहे, की दक्षिण भारतामधील अन्नामध्ये तांदूळ, स्टार्चचे प्रमाण खूप असते. त्यामुळे पाणी शिंपडल्यामुळे स्टार्च चे प्रमाण कमी होऊन अन्न पचन होण्यास मदत होते. पोटाचे विकार होत नाहीत.

आपल्या पूर्वजांनी ज्या पद्धती विकसित केल्या त्यामागे आयुर्वेद, विज्ञान, अध्यात्म या सर्वांची मुळे आपल्याला दिसतात. जमिनीवर बसून जेवाव कारण यामागे त्यांचा उद्देश असायचा, की पाठीचा कणा हा नेहमी ताठ राहतो.

शास्त्रामध्ये अन्न हे पूजनीय मानले गेले आहे. अन्न घेण्यापूर्वी आपण अन्नपूर्णा देवीचे आभार मानले, तर ती आपल्याला नेहमीपेक्षा जास्त ऊर्जा देते आणि अन्नामुळे होणाऱ्या अनेक विकारांपासूनही आपले रक्षण करते. अशाप्रकारे मंत्र शास्त्रानुसार अन्न खूप महत्त्वाचे आहे आणि जेवण्यापूर्वी तुम्ही देवाचे स्मरण केले पाहिजे, असे केल्याने तुम्हाला अन्नातून अधिक ऊर्जा मिळेल.

जेवण करताना ताटाभोवती पाणी फिरवण्याची प्रथा अनेक वर्षांपासून चालत आलेली आहे. या परंपरेमागे अनेक कारणं आहेत:

टीप: ही माहिती धार्मिक आणि सामाजिक मान्यतेवर आधारित आहे.