रेडॉक्स

Redox (Redox; ' लाल Uction आणि बैल idation च्या कमी फॉर्म') प्रतिक्रिया म्हणतात Redox (redox) जे ज्वलन (ज्वलन) आणि घट (Redction) दोन्ही की / Redox ते सर्व प्रतिक्रिया प्रतिक्रिया अंतर्गत रासायनिक प्रतिक्रियांचे समावेश ज्वलन राज्यांमध्ये अणू बदल. सामान्यतः, रेडॉक्स प्रतिक्रियांमध्ये अभिक्रियाकांच्या अणूंमध्ये इलेक्ट्रॉनची देवाणघेवाण केली जाते .

एकट्या ऑक्सिडेशन किंवा कपात प्रतिक्रिया कधीच नसते. दोघेही एकत्र आहेत. जर एकाच प्रतिक्रियेत एका गोष्टीचे ऑक्सीकरण झाले तर दुसरी कमी होते. म्हणूनच त्यांचा स्वतंत्रपणे अभ्यास करण्याऐवजी एकत्र अभ्यास केला जातो आणि एकत्र त्यांना 'रेडॉक्स' म्हणतात.

व्याख्या

एक अभिक्रिया ज्यामध्ये एक अभिक्रिया ऑक्सिडायझेशन केली जाते आणि दुसरी अभिक्रिया कमी केली जाते. त्याला रेडॉक्स प्रतिक्रिया म्हणतात.

उदाहरण

CuSO 4 + Zn → ZnSO 4 + Cu

(येथे Zn आणि ZnSO 4 ऑक्सिडीकरण केले जात आहेत आणि CuSO 4 आणि Cu कमी केले जात आहेत.)

उदा. Fe 2 O 3 + 3CO → 2Fe + 3CO 2

(येथे Fe 2 O 3 आणि 2Fe कमी केले जात आहेत आणि 3CO आणि 3CO 2 चे ऑक्सिडीकरण केले जात आहे .)

रेडॉक्स अभिक्रिया (Redox Reaction): ज्या रासायनिक अभिक्रियेमध्ये ऑक्सिडेशन (oxidation) आणि रिडक्शन (reduction) या दोन्ही क्रिया एकाच वेळी घडतात, तिला रेडॉक्स अभिक्रिया म्हणतात.

ऑक्सिडेशन (Oxidation): ऑक्सिडेशन म्हणजे रासायनिक अभिक्रियेमध्ये ऑक्सिजनचा (oxygen) संयोग होणे किंवा हायड्रोजन (hydrogen) कमी होणे.

रिडक्शन (Reduction): रिडक्शन म्हणजे रासायनिक अभिक्रियेमध्ये हायड्रोजनचा संयोग होणे किंवा ऑक्सिजन कमी होणे.

उदाहरण:

C + O₂ -> CO₂

या अभिक्रियेमध्ये कार्बनचे (C) ऑक्सिडेशन होऊन कार्बन डायऑक्साईड (CO₂) तयार होतो.

रेडॉक्स अभिक्रिया अनेक रासायनिक आणि जैविक प्रक्रियांमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. उदाहरणार्थ, लोखंडाला गंज येणे, प्रकाश संश्लेषण (photosynthesis) आणि श्वसन (respiration) या रेडॉक्स अभिक्रिया आहेत.

अधिक माहितीसाठी:

• Wikipedia - Redox
• Khan Academy - Redox reactions