समग्र अर्थशास्त्राची व्याप्ती (Scope of Macroeconomics):

समग्र अर्थशास्त्र हे अर्थशास्त्राचा एक भाग आहे, जे संपूर्ण अर्थव्यवस्थेचा अभ्यास करते. यात राष्ट्रीय उत्पन्न, एकूण मागणी, एकूण पुरवठा, रोजगार, महागाई आणि आर्थिक वाढ यांसारख्या विषयांचा समावेश होतो. समग्र अर्थशास्त्राची व्याप्ती खालीलप्रमाणे आहे:

1. राष्ट्रीय उत्पन्न आणि उत्पादन (National Income and Output):

• समग्र अर्थशास्त्र राष्ट्रीय उत्पन्न कसे मोजले जाते आणि देशाच्या एकूण उत्पादनावर कोणत्या घटकांचा परिणाम होतो, याचा अभ्यास करते.
• सकल राष्ट्रीय उत्पादन (GDP) आणि निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादन (NNP) यांसारख्या संकल्पनांचा अभ्यास केला जातो.

2. रोजगार (Employment):

• अर्थव्यवस्थेतील रोजगाराची पातळी आणि बेरोजगारीची कारणे काय आहेत, हे समग्र अर्थशास्त्र पाहते.
• पूर्ण रोजगार (Full employment) आणि बेरोजगारीचे प्रकार (Types of unemployment) यांचा अभ्यास करते.

3. महागाई (Inflation):

• महागाई म्हणजे काय, तिची कारणे काय आहेत आणि अर्थव्यवस्थेवर तिचा कसा परिणाम होतो, हे समग्र अर्थशास्त्र तपासते.
• चलनवाढ (Demand-pull inflation) आणि खर्च-आधारित महागाई (Cost-push inflation) यांसारख्या महागाईच्या प्रकारांचा अभ्यास करते.

4. आर्थिक वाढ (Economic Growth):

• देशाची अर्थव्यवस्था किती वेगाने वाढते आणि वाढीसाठी कोणते घटक महत्त्वाचे आहेत, हे समग्र अर्थशास्त्र पाहते.
• तंत्रज्ञान, गुंतवणूक आणि मानवी भांडवल यांचा आर्थिक वाढीवर कसा परिणाम होतो, हे अभ्यासले जाते.

5. व्यापार चक्र (Business Cycle):

• अर्थव्यवस्थेत तेजी आणि मंदी का येते, याचा अभ्यास समग्र अर्थशास्त्र करते.
• व्यापार चक्राचे टप्पे आणि त्याचे अर्थव्यवस्थेवरील परिणाम समजून घेतले जातात.

6. सरकारी धोरणे (Government Policies):

• सरकारच्या fiscal policy (राजकोषीय धोरण) आणि monetary policy (मौद्रिक धोरण) यांचा अर्थव्यवस्थेवर काय परिणाम होतो, हे समग्र अर्थशास्त्र पाहते.
• उदाहरणार्थ, करांचे दर (Tax rates) बदलल्यास किंवा व्याज दर (Interest rates) कमी-जास्त केल्यास त्याचा अर्थव्यवस्थेवर काय परिणाम होतो, हे अभ्यासले जाते.

7. आंतरराष्ट्रीय व्यापार (International Trade):

• देशांमधील आयात (Imports) आणि निर्यात (Exports) यांचा अर्थव्यवस्थेवर कसा परिणाम होतो, हे समग्र अर्थशास्त्र पाहते.
• विनिमय दर (Exchange rates) आणि व्यापार धोरणे (Trade policies) यांचा अभ्यास करते.

थोडक्यात, समग्र अर्थशास्त्र हे अर्थव्यवस्थेच्या मोठ्या चित्राचा अभ्यास आहे. हे सरकारला आणि धोरणकर्त्यांना (Policymakers) आर्थिक धोरणे तयार करण्यात मदत करते, ज्यामुळे अर्थव्यवस्था अधिक स्थिर आणि विकसित होऊ शकते.