अ‍ॅनॅकाँडा

मध्य अमेरिका आणि उष्णकटिबंधीय दक्षिण अमेरिकेत आढळणारा बोइडी कुलातील मोठ्या आकाराचा साप. पाण्यात आणि दलदलीच्या प्रदेशात याचे वास्तव्य असल्याने याला पाण-अजगर असेही म्हणतात. याचे शास्त्रीय नाव युनेक्टस म्युरिनस आहे.

सर्वसाधारणपणे ची लांबी सु. ९ मी. आणि वजन सु. २५० किग्रॅ. पर्यंत असते. रंग तपकिरी, पिवळा किंवा हिरवा असून पाठीवर मोठे, काळे व अंडाकृती ठिपके; तर पोटाकडच्या पांढुरक्या भागावर लहान काळी वलये असतात. डोके लांबट, चपटे आणि मानेपासून स्पष्टपणे वेगळे दिसते. मासे हे त्याचे प्रमुख भक्ष्य असून बर्‍याचदा तो लहान सरपटणारे प्राणी, पक्षी आणि लहान सस्तन प्राण्यांवर उपजीविका करतो. तो भक्ष्याभोवती आपल्या शरीराची घट्ट वेटोळी करून त्याला गुदमरून मारतो आणि नंतर गिळतो. शत्रूपासून बचाव करताना तो निसटून जाण्याचा प्रयत्‍न करतो, निसटणे अशक्य झाल्यास शत्रूचा चावा घेतो. तो विषारी नाही, मात्र त्याच्या चाव्यामुळे खोल जखमा होतात.

अ‍ॅनॅकाँडाची मादी आकाराने मोठी असते. मादीला दरवर्षी २०-४० पिल्ले होतात. ती सु. ९० सेंमी. लांब असतात. जन्मल्याबरोबर पिले स्वतंत्रपणे राहू लागतात.

अ‍ॅनॅकाँडाची लांबी, भक्ष्यग्रहणशक्ती आणि माणसांवरील हल्ले यांविषयी अतिरंजित भयप्रद वर्णने पूर्वीच्या काळी केलेली आहेत. मात्र सहसा तो माणसावर हल्ला करीत नाही.

ऍनाकोंडा दक्षिण अमेरिका खंडात आढळतात. ते कोलंबियामधील ओरिनोको बेसिन, ब्राझीलमधील ऍमेझॉन नदीचे खोरे आणि व्हेनेझुएलामधील पूरग्रस्त लानोस गवताळ प्रदेशात अधिक संख्येने सापडतात. तसेच इक्वाडोर, पेरू, बोलिव्हिया, गयाना, पॅराग्वे, फ्रेंच गियाना आणि त्रिनिदाद येथे देखील ऍनाकोंडा आढळतात.

माणूस फस्त करू शकणारी एकमेव सापाची प्रजाती म्हणजे ऍनाकोंडा.

ॲनाकोंडा हा दक्षिण अमेरिका खंडातील अनेक देशांमध्ये आढळतो.

मुख्यतः:

• ब्राझील
• व्हेनेझुएला
• कोलंबिया
• गयाना
• सुरिनाम
• फ्रेंच गयाना
• पेरू
• बोलिव्हिया
• त्रिनिदाद आणि टोबॅगो
• पॅराग्वे

ॲनाकोंडा विषारी नसतात. ते पाण्यात आणि दलदलीच्या जागी शिकार करतात.