प्राणीशास्त्र

तुम्ही फुलपाखरांबद्दल जी माहिती विचारली आहे, ती थोडीशी चुकीची आहे. फुलपाखरू उडू शकत नाही, असं जीवशास्त्रज्ञांनी कधीही म्हटलं नाही. किंबहुना, फुलपाखरू उडण्यासाठीच बनलेलं आहे आणि ते उत्तम प्रकारे उडू शकतं.

असं म्हणतात की 1930 च्या दशकात काही वैज्ञानिकांनी एरोडायनामिक्स (Aerodynamics) च्या नियमांनुसार असं गणित मांडलं होतं, की फुलपाखराच्या पंखांचा आकार आणि वजन पाहता, त्यांनी उडणं शक्य नाही. पण हा सिद्धांत चुकीचा ठरला.

नंतरच्या संशोधनात असं आढळून आलं की फुलपाखरं ज्या पद्धतीने आपले पंख हलवतात आणि हवेचा दाब वापरतात, ते त्यांच्या उडण्यासाठी पुरेसे आहे. फुलपाखरांच्या पंखांवर छोटे-छोटे खवले (scales) असतात, जे त्यांना उडायला मदत करतात.

थोडक्यात, फुलपाखरू व्यवस्थित उडू शकतं आणि विज्ञानाने हे सिद्धही केलं आहे. त्यामुळे, फुलपाखरू उडू शकत नाही ही केवळ एक अफवा आहे.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील लिंक बघू शकता:

• Teen creates butterfly wings that mimic the real thing | Science News Explores
• Flight of the Butterfly - Scientific American

उत्तर: डायनासोरचे हात आखूड असण्याची अनेक कारणे आहेत, त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे:

1. शिकार करण्याची पद्धत: काही शास्त्रज्ञांच्या मते, डायनासोरचे मोठे आणि शक्तिशाली जबडे तसेच त्यांची शिकार करण्याची पद्धत यामुळे त्यांच्या हातांचा वापर कमी झाला. त्यामुळे उत्क्रांतीमध्ये त्यांचे हात लहान झाले.

2. संतुलन: Tyrannosaurus Rex सारख्या डायनासोरचे डोके मोठे असल्यामुळे शरीराचा समतोल राखण्यासाठी त्यांचे हात लहान असणे आवश्यक होते.

3. मांसपेशी: काही डायनासोरच्या लहान हातात मोठ्या मांसपेशी होत्या, ज्यामुळे ते मजबूत होते. त्यामुळे ते कदाचित शिकार पकडण्यासाठी किंवा इतर कामांसाठी उपयोगी ठरत असतील.

4. उत्क्रांती: डायनासोरच्या पूर्वजांचे हात मोठे होते, पण कालांतराने त्यांच्या जीवनशैलीनुसार त्यांच्यात बदल होत गेले आणि त्यांचे हात लहान झाले.

याव्यतिरिक्त, काही संशोधनानुसार, डायनासोरचे हात लहान असण्याचे कारण म्हणजे त्यांचे मोठे डोके आणि जबडे. त्यांना भक्ष पकडण्यासाठी किंवा फाडण्यासाठी हातांपेक्षा मोठ्या डोक्याचा आणि जबड्यांचा अधिक उपयोग होत असे. त्यामुळे, उत्क्रांतीमध्ये त्यांच्या हातांचा आकार कमी होत गेला.

संदर्भ:

• Science Focus
• Natural History Museum

टीप: डायनासोरच्या हातांविषयी अजूनही संशोधन चालू आहे आणि नवीन माहिती समोर येत आहे.

माकडाला अनेक कारणांसाठी शेपूट असते. काही मुख्य कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

संतुलन: माकडांना जंगलात उंच झाडांवर चढण्यासाठी आणि फिरण्यासाठी उत्तम संतुलन आवश्यक असते. शेपूट त्यांना यात मदत करते. ते त्यांच्या शेपटीचा वापर वजन समतोलित करण्यासाठी आणि त्यांच्या शरीराचा भार एका शाखेपासून दुसऱ्या शाखेपर्यंत हलवण्यासाठी करतात.

चालणे: काही माकडे, जसे की स्पायडर मंकी, त्यांच्या शेपटीचा वापर चालण्यासाठी पायांप्रमाणे करतात. ते त्यांच्या शेपटी जमिनीवर ठेवून, त्यांच्या शरीराचा भार उचलतात आणि पुढे सरकतात.

ग्रहण: काही माकडे, जसे की Capuchin मंकी, त्यांच्या शेपटीचा वापर फळे आणि कीटक पकडण्यासाठी करतात. ते त्यांच्या शेपटीचा वापर लहान वस्तू उचलण्यासाठी आणि त्यांच्या तोंडात घालण्यासाठी करतात.

संवाद: काही माकडे, जसे की Rhesus मंकी, त्यांच्या शेपटीचा वापर संवाद साधण्यासाठी करतात. ते त्यांच्या शेपटी वेगवेगळ्या प्रकारे हलवून, इतर माकडांना धोका, अन्न किंवा जोडीदाराबद्दल इशारा देतात.

उष्णता नियमन: काही माकडे, जसे की Mangabey मंकी, त्यांच्या शेपटीचा वापर उष्णता नियमन करण्यासाठी करतात. ते थंड हवामानात उबदार राहण्यासाठी आपल्या शेपटी आपल्या शरीराभोवती गुंडाळतात आणि उष्ण हवामानात थंड होण्यासाठी त्यांना हवेत हलवतात.

साठवण: काही माकडे, जसे की Fat-tailed Lemur, त्यांच्या शेपटीत चरबी साठवतात. अन्न कमी असलेल्या काळात त्यांना टिकून राहण्यास मदत करण्यासाठी हे त्यांना ऊर्जेचा स्रोत प्रदान करते.

माकडांच्या शेपटी अनेक प्रकारच्या आकारात आणि आकारात येतात. प्रत्येक प्रजातीच्या शेपटीचे स्वरूप आणि कार्य थोडे वेगळे असते.

त्यामुळे, माकडांना अनेक कारणांसाठी शेपूट असते, ज्यात संतुलन, चालणे, ग्रहण, संवाद, उष्णता नियमन आणि साठवण समाविष्ट आहे.

<

• फुलपाखरू

१) फुलपाखरू याचे वर्गीकरण उपसृष्टी असमपृष्ठरज्जू यात केले आहे.

२) संधीपाद संघातील कीटक वर्गात याचा समावेश केला जातो.

३) फुलपाखराला पायांच्या तीन जोड्या आणि दोन पंखाच्या जोड्या असतात. हे पंख कायटिनयुक्त असतात.

४) फुलपाखरू दिवसा आढळणारा कीटक आहे.

●वटवाघूळ

१) वटवाघूळ या प्राण्याचे वर्गीकरण उपसृष्टी समपृष्ठरज्जू यात केले आहे.

२) पृष्ठवंशीय प्राणी या उपसंघातील सस्तन वर्गात याचा समावेश केला जातो.

३) वटवाघूळाला पायाची एक जोडी असते आणि पंखाप्रमाणे भासणारे चर्मपर असतात. यात हाडे असतात.

४) वटवाघूळ सस्तन निशाचर प्राणी आहे.

रोहित पक्षी (Flamingos) भारतातील खालील घाटांमध्ये आढळतात:

• कच्छचे रण (गुजरात): येथे रोहित पक्ष्यांची मोठी वस्ती आढळते. गुजरात पर्यटन
• नाल सरोवर पक्षी अभयारण्य (गुजरात): येथेही रोहित पक्षी मोठ्या संख्येने दिसतात. गुजरात वन विभाग
• मुंबई आणि ठाणे खाडी (महाराष्ट्र): येथेही रोहित पक्षी आढळतात. हिंदुस्तान टाइम्स

या व्यतिरिक्त, ते भारतातील इतर खाऱ्या पाण्याच्या पाणथळ जागांमध्ये देखील दिसू शकतात.

लांब मान असणारा प्राणी जिराफ आहे.

जिराफ:

• जिराफ हा जगातील सर्वात उंच प्राणी आहे.
• नर जिराफाची उंची १८ फुटांपर्यंत असू शकते.
• जिराफाची मान सुमारे ६ फूट लांब असते.
• जिराफाचा रंग पिवळा आणि तपकिरी असतो.