2 उत्तरे
2
answers
खाली दिलेला कर्ता वापरून सकर्मक व अकर्मक वाक्य लिहा: प्रथमेश
0
Answer link
वाक्यातील कर्ता, कर्म, व क्रियापद यांच्या परस्पर संबंधाला प्रयोग असे म्हणतात.
मराठीत प्रयोगाचे तीन प्रकार पडतात.
1. कर्तरी प्रयोग
2. कर्मणी प्रयोग
3. भावे प्रयोग
1. कर्तरी प्रयोग ( जेव्हा क्रियापदाचे रूप हे कर्त्याच्या लिंग किवा वाचनानुसार बदलत असेल तर त्या प्रयोगास कर्तरी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . तो चित्रा काढतो. (कर्ता- पुल्लिंगी)
ती चित्र काढते. (कर्ता- लिंग)
ते चित्र काढतात. (कर्ता- वचन)
कर्तरी प्रयोगाचे दोन उपप्रकार पडतात.
1. सकर्मक कर्तरी प्रयोग
2. अकर्मक कर्तरी प्रयोग
1. सकर्मक कर्तरी प्रयोग : ज्या कर्तरी प्रयोगाच्या वाक्यात कर्म आलेले असेल तेव्हा त्यास सकर्मक कर्तरी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . राम आंबा खातो.
सीता आंबा खाते. (लिंग)
ते आंबा खातात. (वचन)
2. अकर्मक कर्तरी प्रयोग : ज्या कर्तरी प्रयोगाच्या वाक्यात जेव्हा कर्म आलेले नसते तेव्हा त्यास अकर्मक कर्तरी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . राम पडला
सिता पडली (लिंग)
ते पडले (वचन
2. कर्मणी प्रयोग (P
: क्रियापदाचे रूप कर्माच्या लिंग किवा वचनानुसार बदलते तर त्यास कर्मणी प्रयोग e)असे म्हणतात.
उदा . राजाने राजवाडा बांधला. (कर्म- पुल्लिंगी)
राजाने कोठी बांधली. (कर्म- लिंग)
राजाने राजवाडे बांधले. (कर्म- वचन)
कर्मणी प्रयोगाचे पाच उपप्रकार पडतात.
1. प्राचीन कर्मणी प्रयोग / पुराण कर्मणी प्रयोग
2. नवीन कर्मणी प्रयोग
3. समापन कर्मणी प्रयोग
4. शक्य कर्मणी प्रयोग
5. प्रधान कर्तुक कर्मणी प्रयोग
1. प्राचीन कर्मणी प्रयोग / पुराण कर्मणी प्रयोग : हा प्रयोग मूल संस्कृत कर्मणी प्रयोगापासून तयार झालेला आहे तसेच या कर्माच्या उदाहरनातील वाक्य संस्कृत मधील कवीरूपी आढळतात.
उदा. नळे इंद्रास असे बोलीले.
जो - जो किजो परमार्थ लाहो.
2. नवीन कर्मणी प्रयोग : ह्या प्रयोगात इंग्लिश मधील Passive Voice प्रमाणे वाक्याची रचना आढळते. तसेच वाक्याच्या सुरवातीला कर्म येते व कर्त्या कडून प्रत्यय लागतात.
उदा . रावण रमाकडून मारला गेला.
चोर पोलिसांकडून पकडला गेला.
3. समापण कर्मणी प्रयोग : जेव्हा कर्मणी प्रयोगाच्या वाक्याच्या क्रियापदाचा अर्थ क्रिया समाप्त झाल्यासारखा असतो तेव्हा त्यास समापण कर्मणी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . त्याचा पेरु खाऊन झाला.
रामाची गोष्ट सांगून झाली.
4. शक्य कर्मणी प्रयोग : जेव्हा कर्मणी प्रयोगतील वाक्याच्या क्रियापदाचा अर्थ कर्त्यामध्ये ती क्रिया करण्याची शक्यता असल्यासारखा असतो, दिसतो तेव्हा त्या प्रयोगास शक्य कर्मणी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . आई कडून काम करविते.
बाबांकडून जिना चढविता.
5. प्रधान कर्तुत कर्मणी प्रयोग : कर्मणी प्रयोगाच्या वाक्यात जेव्हा कर्ता प्रथम मानला जातो तेव्हा त्या प्रयोगास प्रधान कर्तुक कर्मणी प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . त्याने काम केले.
तिने पत्र लिहिले.
3. भावे प्रयोग : जेव्हा कर्त्याच्या किवा कर्माच्या लिंग किवा वाचनात बदल करूनही क्रियापद बदलत नाही तेव्हा त्या प्रयोगास भावे प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . सुरेशने बैलाला पकडले.
सिमाने मुलांना मारले.
भावे प्रयोगाचे तीन उपप्रकर पडतात.
1. सकर्मक भावे प्रयोग :
2. अकर्मक भावे प्रयोग :
3. अकर्तुक भावे प्रयोग :
1. सकर्मक भावे प्रयोग : ज्या भावे प्रयोगाच्या वाक्यात कर्म आलेले असल्यास त्यास सकर्मक भावे प्रयोग म्हणतात.
उदा. शिक्षकाने विद्यार्थ्यांना शिकविले.
रामाने रावणास मारले.
2. अकर्मक भावे प्रयोग : ज्या भावे प्रयोगाच्या वाक्यात कर्म आलेले नसल्यास त्यास अकर्मक भावे प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . मुलांनी खेळावे.
विद्यार्थांनी जावे.
3. अकर्तुक भावे प्रयोग : भावे प्रयोगाच्या वाक्यात कर्ता आलेला नसेल तेव्हा त्यास अकर्तुक भावे प्रयोग असे म्हणतात.
उदा . आता उजाडले.
शांत बसावे.
आज सारखे उकडते.
सर्कर्मक क्रियापद:
-ज्या क्रियापदाचा अर्थ पुर्ण करण्यास कर्माचा आवश्यकता असते त्यास सर्कर्मक क्रियापद असे म्हणतात
- कर्ता + कर्म + क्रियापद सकर्मक क्रियापद. -ज्या क्रियापदाचा अर्थ पुर्ण होण्यास कर्माची आवश्यकता असते, त्यास सर्कर्मक क्रियापद असे म्हणतात
उदा.- सर्कर्मक क्रियापद
1. श्याम ग्रंथ वाचतो.
2. राम रावणास मारतो. 3. सचिन हॉकी खेळतो.
4. सिता पत्र वाचतो. 5. गोविंद सिनेमा वाहतो.कर्ता+क्रियापद, कर्ता + विशेषण + क्रियापद कर्ता क्रियाविशेषण अव्यय + क्रियापद कर्ता + शब्दयोगी अव्यय + क्रियापद कर्ता + सप्तमी विभक्ती + क्रियापद
सप्तमी विभक्ती: त, ई, आ
तः स्थळ, ठिकाण, जागा. – कोठे ?
ई, आ: वेळ, काळ, काम. -केव्हा?
-
टिप:- विशेषण, क्रियाविशेषण अव्यय, शब्दयोगी अव्यय, सप्तमी विभक्ती हे कर्माचे कार्य नाही म्हणून त्यांना कर्म म्हणता येनार नाही.5. घोडा जलद धावतो.:- जलद क्रि. या. अ6. -
गोगलगाय हळु चालते.:- हळु- क्रि. या. अ.
7. मुलगा झाडावर चढतो. झाडावर - शब्द. अ.
8. सुर्य ढगामागे लवला.:- ढगामागे - शब्द. अ.
१. राम शाळेत जातो.:- शाळेत - सप्तमी.
10. सचिन मैदानात खेळतो.:- मैदानात - सप्तमी.
11. मुले दिवसा खेळतात. दिवसा - सप्तमी.
12. सचिन सकाळी मैदानात खेळतो.उदा. -
1. राम धावतो.
2. पक्षी उडतो.
3. फुल संदु र दिसते.
4.मुलगा हुशार आहे.
5. घोडा जलद धावतो.:- जलद क्रि. या. अ6. -
गोगलगाय हळु चालते.:- हळु- क्रि. या. अ.
7. मुलगा झाडावर चढतो. झाडावर - शब्द. अ.
8. सुर्य ढगामागे लवला.:- ढगामागे - शब्द. अ.
१. राम शाळेत जातो.:- शाळेत - सप्तमी.
10. सचिन मैदानात खेळतो.:- मैदानात - सप्तमी.
11. मुले दिवसा खेळतात. दिवसा - सप्तमी.
12. सचिन सकाळी मैदानात खेळतो.
0
Answer link
प्रथमेश कर्ता वापरून सकर्मक व अकर्मक वाक्ये खालीलप्रमाणे:
सकर्मक वाक्य:
- प्रथमेश आंबा खातो.
- प्रथमेश चित्र काढतो.
(ज्या वाक्यात कर्त्याच्या क्रियेचा परिणाम कर्मावर होतो, ते सकर्मक वाक्य असते.)
अकर्मक वाक्य:
- प्रथमेश धावतो.
- प्रथमेश हसतो.
(ज्या वाक्यात कर्त्याच्या क्रियेचा परिणाम कर्मावर होत नाही, ते अकर्मक वाक्य असते.)