गडदुर्ग मंदिर पुरातत्व इतिहास

रायगडावरील जगदीश्वर मंदिराचे पुरातन नाव काय?

3 उत्तरे
3 answers

रायगडावरील जगदीश्वर मंदिराचे पुरातन नाव काय?

2

    
. मंदिराच्या शिलालेखामध्ये जगदीश्वर हे खुद्द छत्रपती शिवाजी महाराजांना उल्लेखून वापरलेले विशेषण आहे. प्रत्यक्षात हे मंदिर वाडेश्वर किंवा व्याडेश्वर आहे, हे पटवून सांगणारा शोधनिंबध जोशी यांनी प्रसिद्ध केला आहे. भारत इतिहास संशोधक मंडळामध्ये जोशी यांनी रविवारी इतिहास अभ्यासकांसमोर या निबंधाचे वाचन केले. रायगडाचा विषय निघाला, की डोळ्यासमोर जगदीश्वर महादेवाचे देवालय येते. या मंदिराचे नाव जगदीश्वर आहे, असे आजपर्यंतच्या अभ्यासातून दिसत होते. पण, माझ्या संशोधनातून या मंदिराचे मूळ नाव वाडेश्वर किंवा व्याडेश्वर असल्याची माहिती मला मिळाली आहे, असे जोशी यांनी सांगितले. रायगडावरील महादेवाच्या मंदिराच्या भिंतीवर शिलालेख असून, तो संस्कृतमध्ये श्लोक या स्वरूपात लिहलेला आहे. शिलालेखामध्ये जगदीश्वर मंदिराचे बांधकाम झाले आहे, असा अर्थ आजपर्यंत अनेक अभ्यासकांनी काढला होता. पण, शिलालेखामध्ये जगदीश्वर हे खुद्द छत्रपती शिवाजी महाराजांना उद्देशून वापरलेले विशेषण आहे. प्रासाद या शब्दाचा अर्थ वाडा किंवा राजवाडा असाही होतो. शिलालेखाचे व्यवस्थित वाचन केल्यावर यामध्ये मंदिराच्या बांधकामाविषयी नव्हे; तर शिवाजी महाराजांच्या राजवाड्याच्या बांधकामाविषयी माहिती दिली आहे, असे जोशी यांनी सांगितले. शिलालेख सध्या ज्या जागी आहे, ती त्याची मूळ जागा नाही. हा शिलालेख शिवकाळात मंदिरावर लावलेला नसून, गडावर दृश्य जागी असावा. रायगडावरील महादेव मंदिराचे नाव जगदीश्वर आहे, अशी नोंद शिलालेख वगळता इतर कोणत्याही ऐतिहासिक कागदपत्रात आलेली नाही. उलट या मंदिराचे नाव वाडेश्वर किंवा व्याडेश्वर आहे, असा उल्लेख पेशवे दप्तरातील मोडी कागदपत्रात आलेला आहे. श. ना. जोशी यांनी पेशवेकाळातील अप्रकाशित मोडी कागदपत्रांचे वाचन केले आहे. त्यामध्ये मंदिराचे नाव वाडेश्वर आले आहे. हा शिलालेख बदलल्याचे पुरावेही अनेकांना मिळाले आहेत. रायगडावर अनेकवेळा पेशवे काळात दुरुस्ती झाली होती. या दुरुस्तीच्या वेळी शिलालेख मंदिराच्या भिंतीत बसविला असावा. हा लेख मंदिरावर असल्याने आणि त्यात जगदीश्वर असा शब्द असल्याने अनेक अभ्यासकांनी जगदीश्वराचे मंदिर असल्याचा उल्लेख केला आहे, 



उत्तर लिहिले · 15/7/2021
कर्म · 121765
0
मला माफ करा, मला तुमचा प्रश्न समजला नाही.
उत्तर लिहिले · 16/7/2021
कर्म · 0
0
रायगडावरील जगदीश्वर मंदिराचे पुरातन नाव 'वीरेश्वर' असे होते.

रायगडावरील जगदीश्वर मंदिराचे पुरातन नाव 'वीरेश्वर' असे होते.

उत्तर लिहिले · 23/3/2025
कर्म · 3060

Related Questions

कालीबंगा हे पुरातत्व स्थळ कोठे आहे?
काळगंगा हे पुरातन स्थळ कुठे आहे?
Hadappa Sanskriti Harappa Sanskriti konatya Kala til hoti?
हडप्पा संस्कृती कोणत्या काळातील होती?
सोनं गुंफा कोठे आहे?
पुरातत्वीय सर्वेक्षण आणि उत्खनन कार्य सांगा?
लोथल येथील वस्तुसंग्रहालय कोणत्या प्रकारचे आहे?