पुरातत्व

कालीबंगा हे पुरातत्व स्थळ राजस्थान राज्यातील हनुमानगढ जिल्ह्यात आहे.

हे प्राचीन स्थळ घग्गर नदीच्या (जी प्राचीन सरस्वती नदीचा अवशेष मानली जाते) किनारी वसलेले आहे. हे सिंधू संस्कृतीच्या (हडप्पा संस्कृती) महत्त्वपूर्ण स्थळांपैकी एक आहे.

काळगंगा हे पुरातन स्थळ महाराष्ट्रातील बुलढाणा जिल्ह्यात आहे. हे बुलढाणा शहरापासून सुमारे 8 किलोमीटर अंतरावर आहे.

महत्व:

• काळगंगा नदीच्या काठी असलेले हे स्थळ प्राचीन काळापासूनचे आहे.
• येथे अनेक प्राचीन मंदिरे आणि अवशेष आहेत.
• काळगंगा नदी ही तापी नदीला मिळते.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील दुवे पाहू शकता:

• Google Maps
• Wikimapia

अधिक माहितीसाठी काही संदर्भ:

• हडप्पा संस्कृती - विकिपीडिया
• The Harappan Civilization: An Overview

• हडप्पा संस्कृती - विकिपीडिया

सोनं गुंफा ही महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात आहे. ही गुंफा जुन्नर तालुक्यात, मुंबई-पुणे राष्ट्रीय महामार्गावर (NH-50) असलेल्या लेण्याद्री डोंगरावर स्थित आहे.

लेण्याद्री डोंगर बौद्ध लेण्यांसाठी प्रसिद्ध आहे आणि या परिसरात अनेक प्राचीन लेणी आहेत. सोनं गुंफा यापैकीच एक आहे.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील दुवे पाहू शकता:

• लेण्याद्री - विकिपीडिया
• लेण्याद्री गुंफा ८ - गूगल मॅप्स

• सर्वेक्षण हे स्थळांचा शोध घेण्यासाठी केले जाते, तर उत्खनन हे त्या स्थळांची माहिती मिळवण्यासाठी केले जाते.
• सर्वेक्षणात कमी वेळ आणि खर्च येतो, तर उत्खननात जास्त वेळ आणि खर्च येतो.
• सर्वेक्षण हे उत्खननापूर्वी केले जाते, ज्यामुळे उत्खननासाठी योग्य स्थळ निवडता येते.

लोथल येथील वस्तुसंग्रहालय हे पुरातत्वीय वस्तुसंग्रहालय (Archaeological Museum) आहे.

पुरातत्वीय वस्तुसंग्रहालय: या संग्रहालयात लोथलच्या उत्खननात सापडलेल्या वस्तू आणि अवशेष जतन केलेले आहेत. हे अवशेष सुमारे ४५०० वर्षांपूर्वीच्या सिंधू संस्कृतीच्या (Indus Valley Civilization) समृद्ध इतिहासाची साक्ष देतात.

या संग्रहालयात खालील गोष्टी पाहायला मिळतात:

• सिंधू लिपीतील मोहोर (seals)
• मातीची भांडी
• खेळणी
• वजन मापे
• ornaments (ornaments)
• इतर कलाकुसरीच्या वस्तू

हे संग्रहालय लोथलच्या प्राचीन शहराच्या इतिहासावर प्रकाश टाकते.