उपयोगिता: संकल्पना

उपयोगिता म्हणजे एखाद्या वस्तूमध्ये किंवा सेवेमध्ये ग्राहकाची गरज भागवण्याची क्षमता असणे.utility is the capacity of a commodity or service to satisfy human wants.

उपयोगितेची काही वैशिष्ट्ये:

• उपयोगिता व्यक्तिपरक असते, म्हणजे ती व्यक्तीनुसार बदलते.
• उपयोगिता स्थलपरत्वे आणि कालपरत्वे बदलते.
• एकाच वस्तूची उपयोगिता वेगवेगळ्या लोकांसाठी वेगळी असू शकते.
• उपयोगिता ही सापेक्ष संकल्पना आहे.

उपयोगितेचे प्रकार:

1. रूप उपयोगिता (Form Utility): वस्तूचे रूप बदलून उपयोगिता निर्माण करणे, जसे लाकडापासून फर्निचर बनवणे.
2. स्थल उपयोगिता (Place Utility): वस्तू एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी हलवून उपयोगिता निर्माण करणे, जसे फळे आणि भाज्या शहरात आणून विकणे.
3. काल उपयोगिता (Time Utility): ठराविक वेळेत वस्तू उपलब्ध करून देणे, जसेblood bank
4. सेवा उपयोगिता (Service Utility): सेवा पुरवून उपयोगिता निर्माण करणे, जसे डॉक्टर, वकील यांच्या सेवा.
5. ज्ञान उपयोगिता (Knowledge Utility): वस्तूची माहिती देऊन उपयोगिता निर्माण करणे, जसे जाहिरात.
6. अधिकार उपयोगिता (Possession Utility): वस्तूची मालकी बदलून उपयोगिता निर्माण करणे, जसे वस्तू विकणे किंवा भाड्याने देणे.

उदाहरण:

एका व्यक्तीला तहान लागली असेल, तर पाणी पिण्याची उपयोगिता त्या व्यक्तीसाठी खूप जास्त असते. त्याचप्रमाणे, एका विद्यार्थ्याला पुस्तकाची गरज असेल, तर त्या पुस्तकाची उपयोगिता त्याच्यासाठी खूप महत्त्वाची असते.

संदर्भ: