❄❄❄❄❄🏵❄❄❄❄❄
      *चौ-याऐंशी रत्नांचा संक्षिप्त परिचय*

*१. माणिक*– याला माणिक्य असेही म्हणतात. काही माणिक हे लाल रंगाचे तर काही माणिक गुलाबी रंगाचे, आकाशी, शामल रंगाचे असतात.
*२. मोती* – मोती हे जलजन्य रत्न आहे. पाण्यातील प्राण्यापासून तयार होते. म्हणून प्राणीजन्य पांढरे पिवळे, लाल, काळ्या रंगाचे मोती सापडतात.
*३. प्रवाळ* – याला पोवळे असेही म्हणतात. हेही जलजन्य रत्न आहे. प्रवाळ लाल, शेंदरी सफेद इत्यादी रंगात सापडतो.
*४. पाचू* – पाचू या रत्नांचा रंग हिरवा असतो. हे खनिजजन्य आहे. इतर रत्नांपेक्षा हे ठिसूळ आहे.
*५. पुष्कराज* – अतिशय लोकप्रिय खनिजरत्न आङे. याला पुष्कराज असेही म्हणतात.
*६. हिरा* – अतिशय मौल्यवान रत्न, पांढ-या रंगाचे असते. तसेच पिवळ्या, काळ्या लाल, गुलाबी रंगामध्येही सापडते.
*७. नीलम* - याला नीलमणी असही म्हणतात. निळ्या रंगाचे किंवा मोराच्या मानेच्या निळ्या रंगासारखे दिसते.
*८. गोमेद*– या रत्नाला गोमेदक असेही म्हणतात. याचा रंग गायीच्या गोमुत्रासारखा किंवा मधासारखा असतो.
*९. वैडूर्य* – याला सुत्रमणी, लसण्या असे म्हणतात. मांजरीच्या डोळ्यासारखे हे रत्न दिसते. त्याच्या पृष्टभागावर १ ते ३ सफेद रेषा असतात. त्यांना तेजाचे पट्टे असे म्हणतात.
*१०. लालडी* – हे माणिक परीवारातील रत्न असून याचा रंग गुलाबाच्या रंगासारखा असतो. हे माणिकाचे उपरत्न होय. याला स्पायनल असे म्हणतात.
*११. फिरोजा* – हे रत्न आकाशी रंगाचे असून अपारदर्शक असते. हे अल्पमोली रत्न आहे.
*१२. तुरमली* – हे रत्न सर्व रंगामध्ये सापडते. याचा स्पर्श मुलायम असून हे ठिसूळ रत्न आहे.
*१३. ओपल* – याला उपल असेही म्हणतात. सर्वात सुंदर व देखणे असे हे रत्न आहे. या रत्नावर इंद्रधनुष्याचे रंग बघावयास मिळतात. मराठी सागरराज
*१४. पेरीडॉट* – भारतीय लोक जबरजद्द, घृतमणी या नावाने ओळखतात. स्फटिकाप्रमाणे हे रत्न पारदर्शक असून अल्पमोली रत्न आहे.
*१५. गौंदता* – हे रत्न गाईच्या दातासारखे असून सफेद रंगात पिवळसर झाक असते. या रत्नावर उभ्या आडव्या रेषाही असतात.
*१६. सितारा* – हे रत्न भगव्या रंगाचे असून त्यावर सोनेरी रंगांचे ठिपके असतात.
*१७. रौमनी* – हे गडद लाल रंगाचे रत्न असून थोडा काळसर रंग दृष्यमान होत असतो.
*१८. नरम* – रौमनीप्रमाणेच लाल रंगाचे असून काळ्या रंगाची झाक दिसून येते. रोमनी हे रत्न जड असून नरम हे रत्न वजनाला हलके असते. परंतु रौमनीपेक्षा चांगले दिसते
*१९. सुलेमानी* – शामल रंगाचे, काही रत्ने काळ्या रंगाची असून त्यांच्यावर उभ्या पांढ-या रेषा दिसतात.
*२०. जजेमानी* – हे सुलेमानी रत्नांच्या जातीतले असून याचा रंग धुसर पांढरा असतो. यावर गडद सफेद रंगाच्या रेषा असतात.
*२१. आबरी* – हे काळ्या रंगाचे खनिज असून अल्पपारदर्शक आहे.
*२२. हजरते उद* – हे काळ्या रंगाचे रत्न असून यापासून नेत्रविकारावर औषध तयार करतात.
*२३. पनधन* – हे काळ्या रंगाचे रत्न असून यात किंचित हिरवा रंग असतो.
*२४. डूर/कूर* – हे कथिलाच्या रंगाचे रत्न असून यापासून वनऔषधी व भस्म कुटण्याकरीता लागणारा खलबत्ता तयार करतात.
*२५. पाराजहर* – हे पांढ-या रंगाचे रत्न असून हे रत्न जखमेवर लावल्यास जखम लवकर बरी होते.
*२६. चित्ती / चित्रि* – हे रत्न काळ्या रंगाचे असते व त्यावर सोनेरी रंगांची रेषा असते.
*२७. हालन/हालत* – हे गुलाबी रंगाचे रत्न आहे. हे रत्न हालविल्यात त्यातील रंग हालताना दिसतो.
*२८. खात* – या रत्नातील काही प्रकार लाल तर काही प्रकार निळया रंगाचे असतात. उष्णतेच्या विकारावर औषधी म्हणून उपोयोगी आहे.
*२९. सोहन मक्खी/मकवी* – याचा रंग पाढं-या रेतीसारखा असून हे रत्न अपारदर्शक आहे याचा उपयोग मुत्रविकारावर औषधी म्हणून केला जातो.
*३०. पारसमणी* – लोखंड्याचे सोन्यात रुपांतर करणारे हे रत्न. अतिदुर्लभ याला परीस असेही म्हटले जाते.
*३१. जहरमोहरा* – पांढ-या रंगात हिरवी किंवा हिरव्या रंगात पांढरी झाक या रत्नात असते. या रत्नांच्या पेल्यात विष जरी टाकले तरी विषारीपणा नाहीसा होतो.
*३२. मकनातीस* – सफेद किंवा किंचित काळ्या रंगाचे हे रत्न असून गारगोटीसारखे दिसते. अग्नी प्रदीप्त करण्यास उपयुक्त.
*३३. मरगज* – हे रत्न हिरव्या रंगांचे असते. परंतु चमक दिसत नाही.
*३४. दर्वेनज्फ/दुवैनजफ* – हे रत्न तांदळाच्या रंगाचे असून पोटविकारावर उपयुक्त आहे.
*३५. तुरसावा* – हे रत्न गुलाबी हिरव्या रंगाचे असून नाजुक व ठिसूळ असते.
*३६. सुरमा* – हे काळ्या रंगाचे खनिजरत्न आहे. यापासून डोळ्यात घालण्यासाठी सुरमा बनवितात.
*३७. लिलियर* – हा काळ्या रंगाचा रत्न दगड असून यापासून शोभेच्या वस्तू बनवितात.
*३८. खारा* – या रत्नाच्या काळ्या रंगात हिरवी झाक दिसून येते. हे रत्न पिण्याच्या पाण्यात टाकल्यास अपचनाचे विकार दर होतात.
*३९. हकिक-कल-बहार* – केशरी, पांढरा, हिरवा लाल. पारदर्शी पांढरा, पिवळा, काळसर, इ. रंगात हकिक सापडतात. हे दगडरत्न नदीकाठी सापडतात. मुसलमान फकिर या रत्नाच्या माळा वापरतात.
*४०. मुबेनज्फ* – पांढ-या रंगाचे हे रत्न असून यात केसासारख्या बारीक रेषा आढळतात.
*४१. कहरूवा* – हे लाल रंगाचे रत्न असून मुलसमान व फकिर हे रत्न फक्त जपमाळेसाठी वापरतात.
*४२. संगबसरी/संगबदरी* – हे काळ्या रंगाचे असून यापासून सुरमा तयार केला जातो.
*४३. गौरी* – हे रत्न सर्व संगामध्ये आढळत असून यात पांढ-या रंगाच्या रेषा दिसतात. यापासून खेळणी तयार करतात.
*४४. सीमाक* – हे रत्न लाल पिवळ्या रंगाचे असून त्यावर गुलाबी रंगाचे ठिपके असतात. यापासून वनौषधी व रत्नभस्म कुटण्यकरीता लागणारा खलबत्ता बनवितात.
*४५. सीरखडी* – हे रत्न काळ्या रंगाचे असून यापासून खेळणी बनवितात.
*४६. अमलिया/अमोलिया* – काळ्या रंगाचे हे रत्न असून हे मुर्ती बनविण्यसाठी वापरतात.
*४७. मूसा* – काळ्या रंगाचे असून खेळणी, खलबत्ता प्याले तयार करण्यासाठी वापरतात. हे गंगा नदीच्या उपनद्याच्या पात्रात सापडते.
*४८. कुदरत* – काळ्या रंगाचे असून पांढ-या रंगाचे डाग असतात. हे रत्न वापरल्यास भाग्योदय लवकर होतो.
*४९. संगसन* – याचा आकार ल रंग द्राक्षासारखा असतो. काही रत्ने पांढ-या रंगाची असतात. औषधी म्हणून याचा वापर होतो.
*५०. दाना फिरंग* – या रत्नाचा आकार व रंग पिस्त्याप्रमाणे असतो.
*५१. कसोटी* – हे रत्न काळ्या रंगाचे असून याचा उपयोग सोन्याची परीक्षा करण्याकरीता होतो.
*५२. सिजरी* – हे पांढ-या रंगाचे रत्न असून यात काळसर रंगाची झाडाची प्रतिमा दिसते.
*५३. मकडा* – या रत्नात कोळ्याच्या जाळ्याप्रमाणे चित्र दिसते. याचा रंग काळा असतो.
*५४. हरीद* – काळ्या रंगाचे हे आकारमानापेक्षा जड असते. याची जपमाळ बनवितात.
*५५. हवास / हास* – हे रत्न सोनेरी किंवा हिरव्या रंगाचे असून औषधात याचा उपयोग करतात.
*५६. माखर* – लाल किंवा पांढ-या रंगाचे गंडमाळेच्या विकारावर औषध म्हणून याचा उपयोग करतात.
*५७. सुनेहल्ला* – पिवळसर सोनेरी रंगाचे हे रत्न त्याच्या आकारमानापेक्षा बरेच हलके असते.
*५८. निलि* – हे रत्न निलमच्या जातीतील असून निळ्या रंगाचे पण ठिसूळ असते.
*५९. बेरूंज* – पाचूच्या जातीतील हे रत्न असून हिरवा रंग फिकट असतो.
*६०. आलेमानी* – सुलेमानी रत्नाचाच हे एक रत्न मानले जातात. भुरकट रंगाचे असून त्यावर सफेद रेषा असतात.
*६१. सावोर* – फिकट हिरव्या रंगाचे असून त्यावर भुरकट रंगाच्या रेषा दिसतात.
*६२. अहवा* – गुलाबी रंगाचे रत्न असून पांढ-या रंगाचे रत्न ठिपके असतात.
*६३. लारू / लाख* – माखर जातीतील रत्न
*६४. सिंया* – सर्व रंगात सापडत असून यापासून मुर्ती बनवितात.
*६५. सिंगली* – हे रत्न माणिकाच्या जातीतील अशून याचा रंग लालसर काळा असतो.
*६६. ढेडी* – हे रत्न काळ्या रंगाचे असून यापासून शोभेच्या वस्तू, खेळणी प्याले, खलबत्ते तयार करतात. लहान मुलांना दृष्ट लागू नये म्हणून याचा उपयोग ताईतात करतात.
*६७. सिफरी* – आकाशी रंगाचे रत्न असून याचा उपयोग औषधासाठी केला जातो.
*६८. संगिया* – हे रत्न शंखाच्या रंगाचे असून शोभेच्या वस्तू व लॉकेटसाठी याचा वापर करतात.
*६९. गुदडी* – हे रत्न सर्व रंगात सापडते. याचा उपयोग मुसलमान लोक जपमाळेसाठी करतात.
*७०. कामला* – हे हिरव्या रंगाचे असून मुसलमान लोक वापरतात.
*७१. दातला* – हे रत्न हस्तीदंतासारखे असते.
*७२. बसरी* – हे रत्न काळसर रंगाचे असून यापासून सुरमा तयार करतात.
*७३. झना* – हे मंळकट रंगाचे असून यावर पाण्याचा थेंब टाकला तर तो स्थिर रहात नाही.
*७४. दारचना* – हे पिवळ्या रंगाचे असून याचा आकार हरभरा डाळीसारखा असून याचा उपयोग औषधात केला जातो.
*७५. लाजवर्त* – हे निलमचे एक प्राचीन उपरत्न आहे. निळ्या रंगाचे ठिसूळ रत्न आहे. याला सफायर असेही म्हणतात.
*७६. वासी* – फिकट हिरव्या रंगाचे रत्न.
*७७. पित्तोनिया* – याचा मुळ रंग हिरवा असून त्यात लाल रंगाच्या छटा दिसतात. याला ब्लड स्टोन असे म्हणतात.
*७८. धुनेला* – भुरकट रंगाचे असून त्यावर सोनेरी ठिपके असतात.
*७९. सिंदुरिया* – भुरकट गुलाबी रंगाचे रत्न असून औषधी म्हणून उपयोग केला जातो.
*८०. लुधया* – लाल रंगाचे अल्पमोली रत्न.
*८१. मरियम* – पांढ-या रंगाचे रत्न असून पैलू पाडल्यावर सुंदर दिसते.
*८२. फिकट* – बिल्लोरी रत्नातील एक जात पांढ-या व पिवळ्या रंगाचे हे अपारदर्शक व अल्पमोली असते.
*८३. कटेला* – याचा रंग आकाशी किंवा निळसर असून उपरत्नांमध्ये सर्वात सुंदर रत्न.
*८४. तामडा* – मुळ काळ्या रंगात लालसर रंगाची झाक असते. याला गार्नेट असेही म्हणतात.

❄❄❄❄❄🏵❄❄❄❄❄