पित्ताशयातील खडे

पित्ताशयातील खडे (Gallstone ) :
या विकारामध्ये पित्ताशयात खडे निर्माण होतात. आज अनेकजनांना पित्ताशयातील खड्यांचा त्रास झालेला आढळतो. हा विकार Gallstone किंवा Biliary calculus या अन्य नावानेसुद्धा ओळखला जातो. एका खड्यापासूनचे अनेक लहान लहान खडे पित्ताशयात आढळू शकतात. हा विकार पुरुषांपेक्षा स्त्रीयांमध्ये अधिक प्रमाणात आढळतो.

का होतात पित्ताशयात खडे..?
आपल्या शरीरात पित्ताची (Bile) निर्मिती ही यकृतामध्ये होत असते. यकृताच्या खालच्या बाजूला एक छोटीशी फुग्याच्या आकाराची पिशवी असते त्याला पित्ताशय (Gall bladder) असे म्हणतात, यामध्ये जास्त तयार झालेले पित्त साठवून ठवले जाते आणि प्रत्येक जेवणाच्या वेळी अन्न पचनासाठी ते पित्तनलिकेवाटे लहान आतडय़ात सोडले जाते. आहारात स्निग्ध पदार्थाचे प्रमाण जास्त झालं किंवा तंतुमय पदार्थाचं प्रमाण कमी झालं तर पित्तरसाची घनता वाढते व पित्ताशयात छोटे छोटे खडे तयार होतात. पित्ताशयातील खडे प्रामुख्याने तीन प्रकारचे असतात.
(1) पिगमेंट स्टोन्स
(2) कोलेस्टेरॉल स्टोन्स
(3) मिश्र खडे

बहुतेक रुग्णांमध्ये ते खडे मिश्र प्रकारातील असतात. अगदी लहान खडे पित्तनलिकेवाटे पित्तरसाबरोबर लहान आतडय़ात निघून जातात. पण त्यांचा आकार मोठा असेल तर ते पित्ताशयाच्या व पित्तनलिकेच्या अरुंद ठिकाणी अडकून राहतात व पित्ताशयाला सूज येते. हे खडे जेंव्हा पित्ताशयातून पित्ताशय नलिकेमधून खाली सरकू लागतात तेंव्हा अत्यंत वेदना होतात. त्या वेदनांना Biliary colic असे म्हणतात.

हा त्रास कोणास होऊ शकतो..?
पित्ताशयातील खडे हे अतिस्थूल व्यक्ती, जास्त तेलकट-स्निग्ध भोजन करणाऱ्यांमध्ये तसेचं चाळिशीतील महिलांमध्ये जास्त प्रमाणात आढळतो. पुरुषांपेक्षा स्त्रियांमध्ये पित्ताशयातील खडे होण्याचे प्रमाण सहापटींनी जास्त असते.

पित्ताशयातील खडे होण्याची कारणे
* चयापचय (Metabolism) संबंधीत विकृतीमुळे पित्ताशयात खडे निर्माण होतात.
*स्निग्ध पदार्थांच्या अतिसेवनामुळे, अति *तूपकट-तेलकट खाणे. फास्ट फूड, जंक फूडचा अतिरेक.
अतिलठ्ठपणा, बैठी कामे करणे, व्यायामाचा अभावामुळे.
*पित्ताशय शोथ हे विशेष कारण आहे. पित्ताशय शोथ हा *पित्ताशयचा विकार असून यामध्ये पित्ताशयाला सूज आलेली असते.
*पित्तलवण (Bile salts) व कोलेस्टेरॉल यांच्या असंतुलनामुळे. पित्तामध्ये Bilirubin ची मात्रा अधिक झाल्याने पित्ताशयात खडे निर्माण होतात.

पित्ताशयातील खडे होण्याची लक्षणे
पित्ताशयात खडे पडून राहिल्यास सहसा कोणतेही लक्षणे जाणवत नाहीत. मात्र जेंव्हा खडे पित्ताशयातून पित्तवाहिनीत सरकतात तेंव्हा लक्षणे जाणवू लागतात.
त्यामध्ये खालील लक्षणे प्रामुख्याने असतात.
√पोटाच्या वरच्या भागात थोडेसे उजवीकडे दुखायला लागते. त्याठिकाणी स्पर्श केल्यास वेदना अधिक जाणवणे.
√वेदनासमयी उलटी होणे, मळमळणे, ताप येणे.
√भोजनानंतर वेदना अधिक होणे,
खारट डेकर येणे, भारीपण, गॅसेस होतात. जळजळ होऊ लागते, यासारखी लक्षणे जाणवतात.
√त्याबरोबरच एखादा खडा पित्तनलिकेत अडकून राहिला तर पित्तरस आतड्यात नेणारा मार्ग बंद होतो व पित्तरस यकृतात साचू लागते, त्यातील बिलिरुबीन हे रंगद्रव्य रक्तात मिसळतात व काविळीची लक्षणे दिसू लागतात.
√पित्ताशयातील खडय़ांमुळे पचनतंत्र विकृती, पित्ताशय जीर्ण शोथ, कावीळ (Obstructive Jaundice), स्वादुपिंडाला (Pancrease) सुज येणे हे विकारही होऊ शकतात.
http://aaosairam.blogspot.com
पित्ताशयातील खडयांची माहिती
रुग्ण इतिहास, आहार विहारासंबधी माहिती आणि शारिरीक तपासणीद्वारे आपले डॉक्टर याच्या निदानास सुरवात करतात. तसेच अचूक निदानासाठी ते खालील वैद्यकिय तपासण्या करावयास सांगु शकतात. यामध्ये,
सोनोग्राफी, काही विशिष्ट रक्ततपासणी जसे सिरम बिलीरुबिन तपासणी इ. याशिवाय एण्डोस्कोपी, एक्स-रे परीक्षण करून पित्ताशयातील दोष, अडकलेले खडे, पित्तनलिकेचा आजार इत्यादी गोष्टींविषयी पूर्ण माहिती मिळू शकते.

पित्तनलिकेतील खडे काढणे
दुर्बिणीद्वारे लॅप्रोस्कोपी किंवा ERCP करून, पित्तनलिकेतील खडे काढले जातात, एक छोटेसे छेद करून दुर्बिणीद्वारे पित्तनलिकेतील खडे काढता येतात.
मात्र पुन्हा खडे होऊ नये म्हणून शस्त्रक्रिया करून पित्ताशय काढणे योग्य ठरते.

शस्त्रक्रिया
पित्ताशयाच्या खड्यामुळे त्रास होत असल्यास आणि कावीळ झालेली नसेल तर शस्त्रक्रिया करून हे पित्ताशय काढून टाकता येते.
यात पोटाची चिरफाड न करता दुर्बिणीद्वारे लॅप्रोस्कोपी (Laparoscopy) केली जाते. ही शस्त्रक्रिया सोपी, सुलभ असते. शस्त्रक्रियेनंतर रुग्ण दुसऱ्या दिवशी घरी जाऊ शकतो. या शस्त्रक्रियेमध्ये खराब झालेले पित्ताशय आणि खडे काढून टाकतात. पित्ताशय काढल्यानंतर रुग्णाच्या आरोग्यावर फारसा वाईट परिणाम होत नाही. कारण अन्न पचनास लागणारा पित्तरस सरळ लहान आतडय़ात नियमित आणि प्रमाणात येत राहतो.

√पित्ताशयात खडे निर्माण होऊन त्रास होऊ नये यासाठी हे करा
*आहारात स्निग्ध पदार्थ, चरबीयुक्त पदार्थ, तूपकट-तेलकट पदार्थांचे कमी सेवन करा.
*जंक फूड, फास्ट फूड खाऊ नये.
हिरव्या पालेभाज्या, विविध ताजी फळे भरपूर खावीत. ह्यात तंतुमय पदार्थाचं प्रमाण जास्त असते.
*रोज नियमित व्यायाम करावा. रोज एक तास तरी चालायला जावे.

आयुर्वेदिक उपायसाठी
*http://aaosairam.blogspot.com* येथे भेट द्या

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
╔══╗       संकलन: नितीन जाधव  
║██║           स्रोत:- आरोग्यम्
╚══╝ʷʰᵃᵗˢᵃᵖᵖ *+९१८६५५४०७६१९*
▄ █ ▄ █ ▄ ▄ █ ▄ █ ▄ █ ▄ █ ▄ █ ▄ █
              🥀 ᵃᵃºˢᵃi ˢᵉᵛᵃ ᵍʳºᵘᵖ
आपण हि व या अधिक माहिती खालील संकेत स्थळाला भेट देऊन पाहु शकता
      *http://aaosairam.blogspot.com​*
*नोंद-आपण या माहितीचा वापर कोणत्याही आरोग्य समस्येचे निदान किंवा उपचार अंमलात आणण्यापूर्वी कृपया आपल्या तज्ज्ञांचा व डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.*

    *!!हे ईश्वरा सर्वांच आरोग्य चांगलं ठेव!!​​*

         ☙पित्ताचे खडे
डॉ. जितेनचौधरी, कन्सल्टंटसर्जन, गोदरेज स्मारक हॉस्पिटल
पित्ताशयात खडे होण्याचा प्रकारअनेकांमध्येआढळतो. तेनेमकेकशामुळेहोतात, कितपतधोकादायकआहेतवत्यावरीलउपाययाविषयीचीहीमाहिती.......पित्ताचेखडेम्हणजेनेमकेकाय?यकृताच्याखालीपित्ताशयअसते, यकृतातपित्ततयारहोऊनतेपित्ताशयातसाठवलेजाते. लहानआतड्यांमध्येअन्नपचनासाठीयापित्ताचीमदतहोते. पित्ताशयातवेगवेगळ्याकारणांनीपित्ताचेखडेतयारहोतात. काहीवेळातेपित्ताशयातराहताततरकाहीवेळापित्ताशयाच्यापुढीलनलिकेतजातात.पित्तखडेतयारहोण्यामागीलठोसकारणअजूनपुढेआलेनसलेतरीसाधारणपुढीलकारणांचासमावेशहोतो. तंतूविरहितपदार्थ, अतिकोलेस्टेरॉलयुक्तपदार्थयांच्यामुळेपित्ताचेखडेतयारहोतात. याशिवायवजनझपाट्यानेकमीहोणे, बद्धकोष्ठता, दिवसभरातकमीवेळाजेवणेतसेचमॅग्नेशियम, कॅल्शिअमआणिकजीवनसत्त्वयासारख्यापोषकतत्त्वांचाजेवणातीलअभावपित्ताचेखडेहोण्यासकारणीभूतठरतो.लक्षणेपोटातउजवीकडेखालच्याबाजूनेदुखते. मळमळआणिउलटीझाल्यासारखेवाटते.तरअनेकदापेशंटनापोटफुगणे, स्निग्धपदार्थाचात्रास, ढेकरयेणे, गॅसतसेचअपचनयासर्वलक्षणांचाकमीअधिकप्रमाणातत्रासहोतो.यापित्तखड्यांमुळेकितपतत्रासहोऊशकतो?याखड्यांमुळेसंसर्गहोण्याचीशक्यताअसतेआणित्याकडेदुर्लक्षकेल्यासतेप्राणघातकहीठरूशकतात.संसर्गझालेलेपित्ताशयकाढूनटाकणेहापर्यायअसतो. मात्रअनेकदावेगळ्याकारणांसाठीसोनोग्राफीकरतानापित्ताशयातखडाआढळतो. अशाखड्यांवरकोणताहीउपायकरण्याचीगरजनसते. अनेकांच्याशरीरातअशाप्रकारेखडादिसतो, त्याचात्रासहोतनाही. मात्रसावधगिरीचाउपायम्हणूनडॉक्टरांचासल्लाघ्यावा. गरजपडल्यासपुन्हासोनोग्राफीकरूनसंशयदूरकरावा.