पाककला

जेली बनवण्यासाठी खालील गोष्टींची आवश्यकता असते:

• फळांचा रस (ज्या फळाची जेली बनवायची आहे)
• साखर
• लिंबाचा रस (पर्यायी)
• पेक्टिन (आवश्यक असल्यास)

कृती:

1. रस तयार करणे: फळांचा रस काढा. उदाहरणार्थ, जर तुम्ही द्राक्षाची जेली बनवत असाल, तर द्राक्षांचा रस काढा.
2. रस उकळणे: एका जाड बुडाच्या भांड्यात रस घ्या आणि त्यात साखर घाला. प्रमाण साधारणपणे १:१ (रस:साखर) असू शकते, परंतु फळाच्या आंबटपणानुसार साखरेचे प्रमाण बदलू शकते.
3. पेक्टिन (Pectin) वापरणे (आवश्यक असल्यास): काही फळांमध्ये नैसर्गिकरित्या पेक्टिनचे प्रमाण कमी असते. अशा वेळी, जेली सेट होण्यासाठी पेक्टिन ऍड करणे आवश्यक आहे.
4. शिजवणे: मिश्रण मध्यम आचेवर सतत ढवळत शिजवा. मिश्रण उकळायला लागल्यावर, आच कमी करा आणि साखरेचे पूर्णपणे विघटन होईपर्यंत ढवळत राहा.
5. जेली सेट होणे: जेली योग्यरित्या सेट झाली आहे की नाही हे तपासण्यासाठी, थंड प्लेटवर थोडे मिश्रण टाका. जर ते काही मिनिटांत घट्ट झाले, तर जेली तयार आहे.
6. बाटल्यांमध्ये भरणे: जेली गरम असतानाच निर्जंतुकीकरण केलेल्या बाटल्यांमध्ये भरा. बाटल्या हवाबंद करा आणि थंड होऊ द्या.

टीप:

• जेली बनवताना स्वच्छता खूप महत्त्वाची आहे.
• साखरेचे प्रमाण फळाच्या गोडव्यावर अवलंबून असते.
• लिंबाचा रस जेलीला जास्त दिवस टिकण्यास मदत करतो.

स्वयंपाकघरातील क्रियासाठी वापरले जाणारे काही शब्दप्रयोग खालीलप्रमाणे:

• फोडणी देणे:

  तेल गरम करून त्यात जिरे, मोहरी, हिंग, मिरची इत्यादी टाकून विशिष्ट प्रकारे खमंग करणे.

• ख Mirवणे:

  मसाल्यांमध्ये पदार्थ मिसळून त्याला चव आणणे.

• शिजवणे:

  उष्णतेचा वापर करून अन्न तयार करणे.

• उकळणे:

  द्रवाला उष्णता देऊन ते गरम करणे, ज्यामुळे ते बुडबुडे सोडते.

• घोटणे:

  रवीने किंवा तत्सम साधनाने मिश्रण एकजीव करणे.

• मळणे:

  पीठ आणि पाणी एकत्र करून एकजीव करणे.

• कापणे/ चिरणे:

  धारदार वस्तूने लहान तुकडे करणे.

• किसणे:

  किसणीच्या साहाय्याने बारीक तुकडे करणे.

• तळणे:

  तेलात अन्न शिजवणे.

• भाजणे:

  उष्णतेवर थेट ठेवून अन्न शिजवणे.

• वाफवणे:

  वाफेच्या साहाय्याने अन्न शिजवणे.

• परतणे:

  थोड्या तेलात अन्न हलके शिजवणे.

• Feटने:

  मिश्रण हलके आणि हवायुक्त करण्यासाठी जोरजोरात ढवळणे.

हे काही सामान्य शब्दप्रयोग आहेत जे स्वयंपाकघरात वापरले जातात.

घुगऱ्या

🍛पंचपक्वान्नाला मागे सारणारी चव असलेल्या घुगऱ्या खाल्ल्या आहेत का?

सविस्तर वाचा⤵️

ᘛᘛᘛᘛᘛᘛᘛᘛᘛᘛ

मुंग्यांची भजी (मुंगी भजी) ही एक आदिवासी पाककृती आहे. ही भजी लाल मुंग्या आणि बेसन वापरून बनवतात. खाली दिलेली कृती वापरून तुम्ही घरी मुंगी भजी बनवू शकता.

साहित्य:

• लाल मुंग्या - १ कप
• बेसन - १ कप
• तांदळाचे पीठ - २ चमचे
• लाल मिरची पावडर - १ चमचा
• हळद - १/२ चमचा
• धणे पूड - १/२ चमचा
• जिरे पूड - १/२ चमचा
• आले-लसूण पेस्ट - १ चमचा
• कढीपत्ता - ८-१० पाने
• तेल - तळण्यासाठी
• मीठ - चवीनुसार

कृती:

1. सर्वप्रथम, लाल मुंग्या स्वच्छ धुवून घ्या.
2. एका भांड्यात बेसन, तांदळाचे पीठ, लाल मिरची पावडर, हळद, धणे पूड, जिरे पूड, आले-लसूण पेस्ट, कढीपत्ता आणि मीठ एकत्र करा.
3. त्यात थोडे पाणी घालून घट्ट पीठ तयार करा.
4. आता पिठात लाल मुंग्या मिसळा.
5. कढईत तेल गरम करा.
6. पिठाचे छोटे गोळे तेलात सोडा आणि सोनेरी रंग येईपर्यंत तळा.
7. गरमागरम मुंगी भजी सर्व्ह करा.

टीप:

• तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार मसाल्यांचे प्रमाण बदलू शकता.
• तुम्ही पिठात थोडा ओवा देखील घालू शकता.

संदर्भ: ह्या पाककृती विषयी अधिक माहिती तुम्हाला आदिवासी खाद्यसंस्कृती (Tribal food culture) या संबंधित ब्लॉग आणि website वर मिळू शकते.

• 2 मोठे ताजे हिरवे पान
• 1 चमचा गुलकंद
• 1/2 चमचा बडीशेप
• 1/4 चमचा वेलची पूड
• 1/4 चमचा कात
• 1/4 चमचा चुना
• 1/2 चमचा खोबरा किस
• 1/2 चमचा साखर
• 2 लवंगा

1. प्रथम पान स्वच्छ धुवून पुसून घ्या.
2. पानाच्या देठाचा भाग थोडासा कापून घ्या.
3. चुना आणि कात पानाच्या मध्यभागी लावा.
4. गुलकंद, बडीशेप, वेलची पूड, खोबरा किस आणि साखर एकत्र करून पानात भरा.
5. पान दुमडून लवंगा लावून बंद करा.

जवस चटणी,  शेंगदाणा चटणी,   कारळ्याची चटणी,   तिळाची चटणी,   खोबर्‍याची चटणी, लसूण खोबरे चटणी,  कडीपात्त्याची चटणी, दहयाची चटणी आणि आंब्याची / कैरीची चटणी. यांखेरीस देखील अजून विविध प्रकारच्या चटणी बनवल्या जात असतात. आपआपल्या आवडी नुसार लोक विविध प्रकारच्या चटणी बनवतात.

पहिल्यांदा शेंगदाणे भाजुन घ्यायचे. शेंगदाणे भाजुन घेतल्यावर त्यामध्ये लसूण, आलं टाकायचं आहे. साधारण पाने तुम्हाला पाहिजे त्या प्रमाणात त्यामध्ये लाल तिखट टाकायच आहे व चवी पुरते मीठ टाकायचं आहे. तसेच थोडीशी साखर आणि दोन चमचा लिंबाचा रस टाकायचा आहे. हे सर्व एकत्र करून घ्यायचे आहेत. त्यानंतर हे संपुर्ण मिश्रण मिक्सरला बारीक करून घ्यायचे आहे. त्यामध्ये थोडसं पाणी टाकायचं आहे मग आपली शेंगदाण्याची चटणी तयार होईल.सोलापूरची शेंगदाणा चटणी सर्वत्र प्रसिद्ध आहे वरील रेसिपी ही सोलापूर चटणी बांवण्यासाठी वापरली जाते. जी तुम्ही घरच्या घरी शेंगदाण्याची चटणी बनवण्यासाठी अवलंबू शकता.

एक वाटी कारळ घ्यावे, कारळ घेत असताना हे सुध्दा आपल्याला तव्यात आधी भाजुन घ्यायचं आहे, त्यामध्ये थोडसं सुखं खोबरं घेऊन ते खिसणीने खिसून टाकायचं आहे. आता हे सगळं निट भाजुन घ्यायचं आहे, त्यानंतर कडीपत्ता भाजुन घ्यायचा आहे. त्यामध्ये एक-दोन थेंब तेल टाका आणि थोडया नंतर मिरच्या भाजुन घ्यायच्या आहेत. मिरच्या घेतांना हिरव्या नाही लाल मिरच्या भाजुन घ्यायच्या आहेत. त्यामध्ये लसुण आणि थोडे मीठ टाकायचं आहे. तसेच थोडसं हिंग देखील टाकायचं आहे. आता हे मिश्रण सगळं मिक्सरला छान असे वाटून घ्या. अशा रीतीने आपली कारळ्याची चटणी तयार होईल.

साधारण तीन ते चार कैरी घ्या व त्यांचे साल काढून घ्या. साल काढून झाल्यानंतर त्या कैरीचे बारीक बारीक काप करून घ्या. मिक्सरमध्ये कैरीचे केलेले काप, 1 वाटी शेंगदाणे, 4-5 मिरच्या, थोडासा लसूण, खोबरे, चवीपुरते मीठ टाकायचे आहे. तसेच चवीपुरती साखर टाकायची हे सर्व बिना पाण्याचं आधी मिक्सरला बारीक करून घ्यायचं आहे. त्यानंतर थोडसं पाणी टाकुन मिक्सरला परत बारीक करून घ्यायचं आहे.अशा रीतीने चवदार कैरीची चटणी तयार होईल.

1 वाटी जवस घ्यावे, जवस घेतल्यावर ते भाजुन घ्यायचे आहे. जवस भाजुन घेत असताना त्यामध्ये थोडसं जिरे देखील टाकायचं आहे व थोडसं तीळ पण टाकावे त्यामुळे अजून छान चव येईल. त्यानंतर कडीपत्ता व मिरच्या तळून घ्यायच्या आहेत आणि ते झाल्यावर थोडा लसूण देखील भाजुन घ्यायचा आहे. आता चवीप्रमाणे मीठ आणि थोडेसे हिंग देखील टाकायचे आहे. हे सगळं एकत्र करून घ्यायचे आहे. त्यानंतर हे मिश्रण मिक्सर ला वाटुन घ्यायचे आहे. हे सर्व केल्यावर झाली तुमची जवस चटणी तयार एकदम चवदार.

तीळ या पदार्थात अतिशय पौष्टिक घटक असतात, हिवाळ्यात खाणे अतिशय लाभदायक असते, त्यामुळेच तर मकर संक्रांतीला तीळ ला मान असतो. तीळ ची चटणी करण्यासाठी तीळ सुध्दा भाजुन घ्यायचे आहेत. थोडयाशा मिरच्या परतुन घ्यायच्या आहेत. त्यामध्ये थोडसं जिरे, लसुण व कश्मीरी मिरची पावडर 1 चमचा टाकायची आहे. मीठ चवीनुसार टाकायचे आहे. त्यानंतर हे मिश्रण एकत्र करून मिक्सरला वाटून घ्या.अशाप्रकारे झाली तुमची तिळाची चटणी तयार. जी तुमच्या जेवणाची रंजत आणि पौष्टिकता दोन्ही ही वाढ्वेल॰

खोब-याची चटणी करताना पहिल्यांदा खोबर्‍यांचे काप करून घ्यायचे आहेत. त्यामध्ये लसुण थोडा जास्त टाकला तरी चालेल. नंतर त्यामध्ये जिरे व चार ते पाच बेडगी मिरच्या टाकायच्या आहेत. रंग येण्याकरीता काश्मीरी चीली पावडर टाकायची आहे आणि चवीनुसार मीठ टाकायचे आहे. त्यानंतर मिश्रण एकत्र करून सगळं मिक्सरला वाटून घ्यायचे आहे. त्यानंतर आपली स्वादिष्ट चटणी तयार होईल, हे सर्व झाल्यानंतर कडीपत्ता चा तडका मारून घ्यायचा आहे कारण असे केल्याने चटणी अधिक सुटसुटीत होते.