पाककला

उपमा (Upma) हा एक लोकप्रिय दक्षिण भारतीय नाश्ता आहे जो रवा वापरून बनवला जातो. झटपट होणारा आणि पौष्टिक असल्याने तो अनेकांच्या आवडीचा आहे. खाली उपमा बनवण्याची सोपी कृती दिली आहे:

टीप:

• उपम्यामध्ये तुम्ही गाजर, वाटाणा, टोमॅटो अशा भाज्याही टाकू शकता.
• उपम्याला आणखी चव येण्यासाठी तुम्ही त्यात थोडा सांबार मसाला किंवा गरम मसाला टाकू शकता.

• २ कप गव्हाचे पीठ
• १ कप पाणी
• १/२ चमचा मीठ
• १ चमचा तेल

1. एका भांड्यात गव्हाचे पीठ, मीठ आणि तेल एकत्र करा.
2. त्यात थोडे थोडे पाणी घालून पीठ मळून घ्या.
3. पीठ मऊ होईपर्यंत चांगले मळा.
4. पीठ १५-२० मिनिटे झाकून ठेवा.
5. पिठाचे छोटे गोळे तयार करा.
6. प्रत्येक गोळा जाडसर लाटा.
7. तवा गरम करा आणि त्यावर चपाती टाका.
8. चपातीला दोन्ही बाजूंनी सोनेरी रंग येईपर्यंत भाजून घ्या.
9. गरम चपाती सर्व्ह करा.

जेली बनवण्यासाठी खालील गोष्टींची आवश्यकता असते:

• फळांचा रस (ज्या फळाची जेली बनवायची आहे)
• साखर
• लिंबाचा रस (पर्यायी)
• पेक्टिन (आवश्यक असल्यास)

कृती:

1. रस तयार करणे: फळांचा रस काढा. उदाहरणार्थ, जर तुम्ही द्राक्षाची जेली बनवत असाल, तर द्राक्षांचा रस काढा.
2. रस उकळणे: एका जाड बुडाच्या भांड्यात रस घ्या आणि त्यात साखर घाला. प्रमाण साधारणपणे १:१ (रस:साखर) असू शकते, परंतु फळाच्या आंबटपणानुसार साखरेचे प्रमाण बदलू शकते.
3. पेक्टिन (Pectin) वापरणे (आवश्यक असल्यास): काही फळांमध्ये नैसर्गिकरित्या पेक्टिनचे प्रमाण कमी असते. अशा वेळी, जेली सेट होण्यासाठी पेक्टिन ऍड करणे आवश्यक आहे.
4. शिजवणे: मिश्रण मध्यम आचेवर सतत ढवळत शिजवा. मिश्रण उकळायला लागल्यावर, आच कमी करा आणि साखरेचे पूर्णपणे विघटन होईपर्यंत ढवळत राहा.
5. जेली सेट होणे: जेली योग्यरित्या सेट झाली आहे की नाही हे तपासण्यासाठी, थंड प्लेटवर थोडे मिश्रण टाका. जर ते काही मिनिटांत घट्ट झाले, तर जेली तयार आहे.
6. बाटल्यांमध्ये भरणे: जेली गरम असतानाच निर्जंतुकीकरण केलेल्या बाटल्यांमध्ये भरा. बाटल्या हवाबंद करा आणि थंड होऊ द्या.

टीप:

• जेली बनवताना स्वच्छता खूप महत्त्वाची आहे.
• साखरेचे प्रमाण फळाच्या गोडव्यावर अवलंबून असते.
• लिंबाचा रस जेलीला जास्त दिवस टिकण्यास मदत करतो.

स्वयंपाकघरातील क्रियासाठी वापरले जाणारे काही शब्दप्रयोग खालीलप्रमाणे:

• फोडणी देणे:

  तेल गरम करून त्यात जिरे, मोहरी, हिंग, मिरची इत्यादी टाकून विशिष्ट प्रकारे खमंग करणे.

• ख Mirवणे:

  मसाल्यांमध्ये पदार्थ मिसळून त्याला चव आणणे.

• शिजवणे:

  उष्णतेचा वापर करून अन्न तयार करणे.

• उकळणे:

  द्रवाला उष्णता देऊन ते गरम करणे, ज्यामुळे ते बुडबुडे सोडते.

• घोटणे:

  रवीने किंवा तत्सम साधनाने मिश्रण एकजीव करणे.

• मळणे:

  पीठ आणि पाणी एकत्र करून एकजीव करणे.

• कापणे/ चिरणे:

  धारदार वस्तूने लहान तुकडे करणे.

• किसणे:

  किसणीच्या साहाय्याने बारीक तुकडे करणे.

• तळणे:

  तेलात अन्न शिजवणे.

• भाजणे:

  उष्णतेवर थेट ठेवून अन्न शिजवणे.

• वाफवणे:

  वाफेच्या साहाय्याने अन्न शिजवणे.

• परतणे:

  थोड्या तेलात अन्न हलके शिजवणे.

• Feटने:

  मिश्रण हलके आणि हवायुक्त करण्यासाठी जोरजोरात ढवळणे.

हे काही सामान्य शब्दप्रयोग आहेत जे स्वयंपाकघरात वापरले जातात.

मुंग्यांची भजी (मुंगी भजी) ही एक आदिवासी पाककृती आहे. ही भजी लाल मुंग्या आणि बेसन वापरून बनवतात. खाली दिलेली कृती वापरून तुम्ही घरी मुंगी भजी बनवू शकता.

साहित्य:

• लाल मुंग्या - १ कप
• बेसन - १ कप
• तांदळाचे पीठ - २ चमचे
• लाल मिरची पावडर - १ चमचा
• हळद - १/२ चमचा
• धणे पूड - १/२ चमचा
• जिरे पूड - १/२ चमचा
• आले-लसूण पेस्ट - १ चमचा
• कढीपत्ता - ८-१० पाने
• तेल - तळण्यासाठी
• मीठ - चवीनुसार

कृती:

1. सर्वप्रथम, लाल मुंग्या स्वच्छ धुवून घ्या.
2. एका भांड्यात बेसन, तांदळाचे पीठ, लाल मिरची पावडर, हळद, धणे पूड, जिरे पूड, आले-लसूण पेस्ट, कढीपत्ता आणि मीठ एकत्र करा.
3. त्यात थोडे पाणी घालून घट्ट पीठ तयार करा.
4. आता पिठात लाल मुंग्या मिसळा.
5. कढईत तेल गरम करा.
6. पिठाचे छोटे गोळे तेलात सोडा आणि सोनेरी रंग येईपर्यंत तळा.
7. गरमागरम मुंगी भजी सर्व्ह करा.

टीप:

• तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार मसाल्यांचे प्रमाण बदलू शकता.
• तुम्ही पिठात थोडा ओवा देखील घालू शकता.

संदर्भ: ह्या पाककृती विषयी अधिक माहिती तुम्हाला आदिवासी खाद्यसंस्कृती (Tribal food culture) या संबंधित ब्लॉग आणि website वर मिळू शकते.

• 2 मोठे ताजे हिरवे पान
• 1 चमचा गुलकंद
• 1/2 चमचा बडीशेप
• 1/4 चमचा वेलची पूड
• 1/4 चमचा कात
• 1/4 चमचा चुना
• 1/2 चमचा खोबरा किस
• 1/2 चमचा साखर
• 2 लवंगा

1. प्रथम पान स्वच्छ धुवून पुसून घ्या.
2. पानाच्या देठाचा भाग थोडासा कापून घ्या.
3. चुना आणि कात पानाच्या मध्यभागी लावा.
4. गुलकंद, बडीशेप, वेलची पूड, खोबरा किस आणि साखर एकत्र करून पानात भरा.
5. पान दुमडून लवंगा लावून बंद करा.