राजकारण
पंचायत राज
73 व्या घटनादुरुस्ती विधेयकाची पार्श्वभूमी सांगा आणि या घटना दुरुस्तीतील कोणत्याही तीन तरतुदी लिहा?
1 उत्तर
1
answers
73 व्या घटनादुरुस्ती विधेयकाची पार्श्वभूमी सांगा आणि या घटना दुरुस्तीतील कोणत्याही तीन तरतुदी लिहा?
0
Answer link
73 व्या घटनादुरुस्ती विधेयकाची पार्श्वभूमी:
- घटनात्मक गरज: भारतीय संविधानात पंचायत राज संस्थांसाठी स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे नव्हती. त्यामुळे, या संस्थांना घटनात्मक दर्जा देणे आवश्यक होते.
- विविध समित्या: पंचायत राज व्यवस्थेचा अभ्यास करण्यासाठी अनेक समित्या (उदा. बलवंत राय मेहता समिती, अशोक मेहता समिती) स्थापन झाल्या. त्यांच्या शिफारशी विचारात घेऊन एक मजबूत पंचायत राज व्यवस्था निर्माण करण्याची गरज होती.
- राज्यांमध्ये एकसमानता: वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये पंचायत राज संस्थांची रचना आणि कार्यपद्धती वेगवेगळी होती. त्यामुळे देशभरात एकसमान आणि प्रभावी व्यवस्था निर्माण करण्याची आवश्यकता होती.
- ग्राम स्वराज्य संकल्पना: महात्मा गांधींच्या ग्राम स्वराज्य संकल्पनेला मूर्त रूप देण्यासाठी विकेंद्रीकरण करणे आणि लोकांना सत्तेत सहभागी करणे आवश्यक होते.
73 व्या घटनादुरुस्तीतील तीन तरतुदी:
- त्रिस्तरीय रचना: या दुरुस्तीने ग्रामपंचायत (Village level), तालुका पंचायत / पंचायत समिती (Block level) आणि जिल्हा परिषद (District level) अशा त्रिस्तरीय पंचायत राज व्यवस्थेची तरतूद केली.
- नियमित निवडणुका: पंचायत राज संस्थांच्या निवडणुका नियमितपणे (दर 5 वर्षांनी) घेणे बंधनकारक करण्यात आले. तसेच, निवडणुका घेण्यासाठी राज्य निवडणूक आयोगाची स्थापना करण्यात आली.
- आरक्षण: अनुसूचित जाती (Scheduled Castes), जमाती (Scheduled Tribes) आणि महिलांसाठी जागांचे आरक्षण ठेवण्यात आले.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता: