
पंचायत राज
नाही, 73 व्या घटनादुरुस्तीने पंचायत राज संस्थांना घटनात्मक दर्जा दिला, नगरपालिकांना नाही.
74 व्या घटनादुरुस्तीने नगरपालिकांना घटनात्मक दर्जा दिला.
74 वी घटनादुरुस्ती, 1992 मध्ये मंजूर झाली, ती शहरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांशी संबंधित आहे, ज्यात नगरपालिका, नगर परिषद आणि महानगरपालिका यांचा समावेश आहे.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
पंचायत राज व्यवस्था म्हणजे भारतातील ग्रामीण स्थानिक स्वराज्य संस्थांचे एक स्वरूप आहे. यात गावातील लोकांना स्वतःच्या समस्या व विकास योजनांवर निर्णय घेण्याचा अधिकार असतो.
- ग्रामसभा: गावातील सर्व प्रौढ नागरिक सदस्य असतात.
- ग्रामपंचायत: निवडणुकीद्वारे सदस्य निवडले जातात, जे गावाच्या विकासाचे निर्णय घेतात.
- पंचायत समिती: अनेक ग्रामपंचायती मिळून पंचायत समिती तयार होते, जी तालुका स्तरावर काम करते.
- जिल्हा परिषद: जिल्हा स्तरावरील सर्वोच्च संस्था, जी जिल्ह्याच्या विकासाचे नियोजन करते.
- गावांचा विकास करणे.
- स्थानिक स्वराज्य संस्थांना अधिकार देणे.
- लोकशाही विकेंद्रीकरण करणे, म्हणजे सत्तेचे विभाजन करणे.
भारतात, 73 व्या घटनादुरुस्तीने पंचायत राज व्यवस्थेला अधिक महत्व दिले आहे.
अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
भारत सरकारची वेबसाईटभारतीय राज्यघटनेतील 73 व्या घटनादुरुस्ती कायद्याने पंचायती राज संस्थांना घटनात्मक दर्जा प्राप्त झाला.
- हा कायदा 24 एप्रिल 1993 रोजी लागू झाला.
- या कायद्याने राज्यघटनेत भाग IX जोडला गेला, ज्यामध्ये पंचायतींशी संबंधित तरतुदी आहेत.
- त्यामुळे 24 एप्रिल हा दिवस 'राष्ट्रीय पंचायत राज दिन' म्हणून साजरा केला जातो.
या घटनादुरुस्तीमुळे पंचायतींना स्वायत्त संस्था म्हणून काम करण्याची संधी मिळाली, तसेच ग्रामीण भागाच्या विकासाला चालना मिळाली.
अधिक माहितीसाठी:
जनतेतून निवडून आलेल्या सरपंचाने स्वखुशीने राजीनामा दिल्यास, खालीलप्रमाणे निवड प्रक्रिया पार पाडली जाते:
- सरपंचाचा राजीनामा:
- सरपंचाने आपला राजीनामा पंचायत समितीच्या सभापतींकडे सादर करणे आवश्यक आहे.
- सभापती राजीनामा मंजूर करतात.
- उपसरपंचाची निवड:
- सरपंचाच्या राजीनाम्यानंतर उपसरपंच हे सरपंचपदाची जबाबदारी स्वीकारतात.
- नवीन सरपंचाची निवड:
- महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम [कलम ३०(३)] नुसार, सरपंचपद रिक्त झाल्यास, १५ दिवसांच्या आत निवडणुकीची प्रक्रिया सुरू करणे आवश्यक आहे.
- ग्रामपंचायतीच्या सदस्यांमधून एका सदस्याची निवड केली जाते.
- निवडणूक निर्णय अधिकारी निवडणुकीची प्रक्रिया पार पाडतात.
- कार्यकाळ:
- नवीन निवडलेले सरपंच उर्वरित कार्यकाळासाठी सरपंच म्हणून काम पाहतील.
संदर्भ:
- महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम: कलम ३०(३)