भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) हा भारतातील एक प्रमुख राजकीय पक्ष आहे. या पक्षाची स्थापना २८ डिसेंबर १८८५ रोजी ऍलन ऑक्टेव्हियन ह्यूम, दादाभाई नौरोजी आणि दिनशा वाचा यांनी केली. काँग्रेस पक्षाची वाटचाल: * स्थापना आणि पहिले अधिवेशन: काँग्रेसची स्थापना २८ डिसेंबर १८८५ रोजी मुंबईतील तेजपाल संस्कृत पाठशाळेत झाली. या अधिवेशनात देशभरातील ७२ प्रतिनिधी सहभागी झाले होते. कलकत्त्याचे ख्यातनाम वकील व्योमेशचंद्र बॅनर्जी हे या अधिवेशनाचे अध्यक्ष होते. * सुरुवातीचा काळ: सुरुवातीच्या काळात काँग्रेसचे नेतृत्व मवाळ गटाकडे होते. त्यानंतर, १९०६ ते १९१९ पर्यंत जहाल गटाने (लोकमान्य टिळक, नेताजी सुभाषचंद्र बोस, गोपाळ गणेश आगरकर) नेतृत्व केले. १९२० ते १९४७ या काळात महात्मा गांधींनी काँग्रेसचे नेतृत्व केले. * स्वतंत्र्य लढा: काँग्रेसने भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. १.५ कोटींहून अधिक सदस्य आणि ७ कोटींहून अधिक सहभागी लोकांसोबत, काँग्रेस ब्रिटिश शासनाविरुद्ध एक महत्त्वाचा घटक बनली. * स्वातंत्र्यानंतरची भूमिका: स्वातंत्र्यानंतर भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू हे काँग्रेस पक्षाचे होते. त्यांनी देशाच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. पंचशील करार आणि अलिप्ततावाद यांसारख्या धोरणांचे ते समर्थक होते. * पक्षीय राजकारण: काँग्रेसने धर्मनिरपेक्ष विचारसरणीवर आधारित देशाच्या विकासाचा आराखडा तयार केला. नेहरू आणि गांधी घराण्यांचे काँग्रेसच्या राजकारणात मोठे योगदान राहिले आहे. आजही काँग्रेसला मानणारा मोठा वर्ग भारतात आहे आणि हा पक्ष भारतीय राजकारणातील एक महत्त्वाचा भाग आहे.