विश्वास पाटील यांच्या 'पानिपत' कादंबरीने पानिपतच्या तिसऱ्या युद्धाला एक नवीन आयाम दिला. युद्धाच्या ऐतिहासिक तथ्यांवर आधारित असूनही, कादंबरी काही बाबतीत इतिहासापेक्षा वेगळी आहे. या दोन्हीमध्ये काही साम्ये आहेत, पण काही महत्त्वाचे फरक देखील आहेत.

• ऐतिहासिक पार्श्वभूमी: पानिपतची तिसरी लढाई (1761) आणि कादंबरी दोन्ही एकाच ऐतिहासिक घटनेवर आधारित आहेत.
• प्रमुख पात्रे: सदाशिवराव भाऊ, विश्वासराव, अहमदशाह अब्दाली, इब्राहिम खान गर्दी यांसारखी प्रमुख पात्रे दोन्हीमध्ये समान आहेत.
• युद्धाचे वर्णन: युद्धाच्या तयारी, रणनीती आणि प्रत्यक्ष युद्धाच्या दृश्यांचे वर्णन दोन्हीमध्ये आढळते.

• कथेची मांडणी: इतिहास वस्तुनिष्ठ असतो, तर कादंबरी काल्पनिक असते. पात्रांच्या भावना, विचार आणि नात्यांवर अधिक लक्ष केंद्रित केले जाते.
• पात्रांचे चित्रण: कादंबरीत पात्रांना अधिक मानवी आणि भावनात्मक दाखवले आहे. त्यांच्यातील संघर्ष, प्रेम, त्याग, आणि भीती या भावनांना लेखकाने प्रभावीपणे व्यक्त केले आहे.
• नाट्यमयता: कादंबरीत नाट्यमयता आणि रंजकता अधिक आहे, ज्यामुळे वाचकाला कथा अधिक आकर्षक वाटते.
• संदेश: कादंबरी युद्धाच्या वि destruction आणि मानवी नात्यांचे महत्त्व दर्शवते, तर इतिहास वस्तुस्थितीवर अधिक लक्ष केंद्रित करतो.

• पात्रांचे सजीव चित्रण: कादंबरीतील पात्रे जिवंत वाटतात. वाचकाला त्यांच्या दु:खात आणि आनंदात सहभागी झाल्यासारखे वाटते.
• भाषाशैली: लेखकाने वापरलेली भाषा प्रभावी आहे, जी वाचकाला त्या काळातील वातावरणाचा अनुभव देते.
• संशोधन: कादंबरीसाठी केलेले संशोधन खूपच सखोल आहे. त्या युद्धाच्या वेळची परिस्थिती, लोकांचे जीवनमान, आणि सामाजिक चालीरीतींचे वर्णन अतिशयdetail मध्ये आहे.
• भावनात्मकIntense: ही कादंबरी वाचकाला भावनिकIntense बनवते. युद्धाच्या दृश्यांचे वर्णन खूपच हृदयद्रावक आहे.

एकंदरीत, 'पानिपत' ही कादंबरी पानिपतच्या युद्धाचा एक वेगळा दृष्टिकोन सादर करते. इतिहास आणि कल्पना यांचा सुंदर संगम साधून, लेखकाने वाचकांना एक अविस्मरणीय अनुभव दिला आहे.

• विकिपीडिया - पानिपतची तिसरी लढाई: https://mr.wikipedia.org/wiki/पानिपतची_तिसरी_लढाई