संत ज्ञानेश्वरांनी महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक जीवनात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. त्यांचे कार्य विविध क्षेत्रांमध्ये पसरलेले आहे:

1. ज्ञानदेवांनी भागवत धर्माची पताका फडकवली:

   ज्ञानेश्वरानी वारकरी संप्रदायाला चालना दिली आणि त्याद्वारे भक्ती मार्गाचा प्रसार केला. त्यांनी लोकांना एकत्र आणले, जातीभेद आणि सामाजिक रूढींच्या विरोधात उभे राहून समतेचा संदेश दिला.

2. 'ज्ञानेश्वरी' (भावार्थदीपिका) :

   ज्ञानेश्वरी हा भगवतगीतेवरील भाष्यग्रंथ आहे. क्लिष्ट संस्कृत भाषेतील भगवतगीतेतील विचार त्यांनी सोप्या मराठी भाषेत लोकांपर्यंत पोहोचवले. त्यामुळे सामान्य माणसालाही आध्यात्मिक ज्ञान प्राप्त झाले.

3. अमृतानुभव:

   अमृतानुभव हा त्यांचा एक महत्त्वाचा ग्रंथ आहे, ज्यात त्यांनी वेदांत आणि अध्यात्मिक विचारांचे सार सांगितले आहे.

4. अभंग रचना:

   ज्ञानेश्वरांनी अनेक अभंग लिहिले, जे आजही लोकप्रिय आहेत. त्यांच्या अभंगांमधून त्यांनी भक्ती, प्रेम, नैतिकता आणि सामाजिक सुधारणांचे संदेश दिले.

5. लोकजागृती:

   ज्ञानेश्वरांनी लोकांना अंधश्रद्धा आणि कर्मकांडांपासून दूर राहण्याचे आवाहन केले. त्यांनी आत्म-ज्ञानावर जोर दिला आणि लोकांना स्वतःच्या आत्मिक उन्नतीसाठी प्रयत्न करण्यास प्रवृत्त केले.

6. मराठी भाषेला महत्त्व:

   संस्कृत भाषेच्या वर्चस्वाच्या काळात, ज्ञानेश्वरांनी मराठी भाषेत लेखन करून भाषेला महत्त्व मिळवून दिले. त्यामुळे मराठी भाषा साहित्य आणि ज्ञानाची भाषा बनली.

त्यांच्या कार्यामुळे महाराष्ट्रात नवचैतन्य निर्माण झाले आणि एक नवीन सांस्कृतिक ओळख निर्माण झाली.