संत तुकाराम महाराज हे महाराष्ट्रातील एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि लोकप्रिय संत कवी होते. त्यांचे अभंग हे मराठी साहित्य आणि संस्कृतीचा अविभाज्य भाग आहेत.

अभंग म्हणजे काय?

• अभंग हे एक विशिष्ट छंदात रचलेली भक्तीपर काव्यरचना असते. यात विठ्ठलाची स्तुती, नाममहिमा, भक्तीचे महत्त्व, समाजप्रबोधन आणि आध्यात्मिक विचार मांडलेले असतात.
• 'अभंग' या शब्दाचा अर्थ 'ज्याला भंग नाही' म्हणजे 'जे अविनाशी आहे', असा होतो.

संत तुकारामांच्या अभंगांची वैशिष्ट्ये:

• भक्ती आणि विठ्ठल प्रेम: त्यांच्या अभंगांचा केंद्रबिंदू पंढरपूरचा विठ्ठल आहे. विठ्ठलाप्रती त्यांची असीम भक्ती प्रत्येक अभंगातून प्रकट होते.
• सामाजिक विचार: तुकारामांनी आपल्या अभंगांतून समाजातील दांभिकता, अंधश्रद्धा, विषमतेवर प्रखर टीका केली. त्यांनी समता आणि माणुसकीचा संदेश दिला.
• सुलभ भाषा: त्यांनी सामान्य माणसाला समजेल अशा सोप्या आणि प्रासादिक भाषेत रचना केल्या, ज्यामुळे त्यांचे विचार घराघरात पोहोचले.
• आध्यात्मिक मार्गदर्शन: आत्मज्ञान, नामस्मरण, वैराग्य आणि मोक्षाचा मार्ग त्यांनी आपल्या अभंगांतून दाखवला.
• अनुभवसिद्ध विचार: त्यांच्या अभंगांमध्ये त्यांचे स्वतःचे जीवन अनुभव, सुख-दुःख आणि संघर्ष प्रतिबिंबित होतात.

अभंगांची संख्या:

संत तुकारामांच्या नावावर सुमारे ४,५०० हून अधिक अभंग उपलब्ध आहेत. हे सर्व अभंग 'तुकाराम गाथा' या ग्रंथात संकलित केलेले आहेत.

संत तुकारामांचे अभंग आजही महाराष्ट्राच्या घराघरात गायले जातात, वाचले जातात आणि त्यांचे विचार लोकांना प्रेरणा देतात. त्यांच्या अभंगांमुळे मराठी भाषेला आणि भक्ती परंपरेला एक नवीन उंची मिळाली.