हरितक्रांती (Green Revolution) ही एक कृषी क्षेत्रात झालेली मोठी क्रांती होती, ज्यामुळे अन्नधान्याच्या उत्पादनात मोठी वाढ झाली. यामुळे भारत अन्नधान्याच्या बाबतीत स्वयंपूर्ण बनला.

हरितक्रांतीचे फायदे:

• उत्पादनात वाढ: हरितक्रांतीमुळे गहू आणि तांदूळ यांच्या उत्पादनात प्रचंड वाढ झाली.
• अन्नसुरक्षा: देशाला अन्नसुरक्षा प्राप्त झाली, उपासमारीची समस्या कमी झाली.
• शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती सुधारली: उत्पादन वाढल्यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले.
• रोजगार: कृषी क्षेत्रात रोजगाराच्या संधी वाढल्या.

हरितक्रांतीचे प्रतिकूल परिणाम:

• रासायनिक खतांचा वापर: रासायनिक खतांच्या अतिवापरामुळे जमिनीची सुपीकता कमी झाली आणि प्रदूषण वाढले.
• पाण्याचा जास्त वापर: जास्त उत्पादन घेण्यासाठी पाण्याच्या अतिवापरामुळे भूजल पातळी घटली.
• जमिनीची धूप: रासायनिक खतांच्या वापरामुळे जमिनीतील नैसर्गिक घटक कमी झाले आणि जमिनीची धूप वाढली.
• नैसर्गिक विविधता कमी: ठराविक पिकांवर लक्ष केंद्रित केल्यामुळे इतर पिकांचे उत्पादन घटले, ज्यामुळे नैसर्गिक विविधता कमी झाली.
• आरोग्यावर परिणाम: रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांच्या वापरामुळे मानवी आरोग्यावर गंभीर परिणाम झाले.

हरितक्रांतीमुळे काही चांगले परिणाम झाले असले, तरी तिचे नकारात्मक परिणाम दीर्घकाळ टिकणारे आहेत. त्यामुळे शाश्वत शेती पद्धतीचा अवलंब करणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी: