ग्राहक सहकारी संस्था (Consumer Cooperative Society) ही एक अशी संस्था आहे जी ग्राहकांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी आणि त्यांना वाजवी दरात वस्तू व सेवा पुरवण्यासाठी स्थापन केली जाते. या संस्थेचे सदस्य ग्राहकच असतात आणि ते एकत्रितपणे संस्थेचे व्यवस्थापन पाहतात.

ग्राहक सहकारी संस्थेची उद्दिष्ट्ये:

• ग्राहकांना वाजवी दरात वस्तू व सेवा पुरवणे.
• मध्यस्थांची साखळी तोडणे.
• वस्तूंच्या गुणवत्तेची खात्री देणे.
• ग्राहकांचे शोषण थांबवणे.
• लोकशाही तत्वावर आधारित व्यवस्थापन.

ग्राहक सहकारी संस्थेची कार्ये:

• वस्तू व सेवांची खरेदी: संस्था थेट उत्पादकांकडून किंवा घाऊक विक्रेत्यांकडून वस्तू खरेदी करते.
• वस्तूंचे वितरण: संस्थेमार्फत सदस्यांना आणि इतर ग्राहकांना वस्तूंचे वितरण केले जाते.
• किंमत नियंत्रण: संस्था वाजवी दरात वस्तू विकून बाजारातील किमती नियंत्रित ठेवण्यास मदत करते.
• गुणवत्ता नियंत्रण: संस्थेद्वारे वस्तूंच्या गुणवत्तेची तपासणी केली जाते.
• ग्राहक शिक्षण: ग्राहकांना वस्तू व सेवांबद्दल माहिती देणे आणि त्यांना जागरूक करणे.

भारतातील ग्राहक सहकारी संस्था:

भारतात ग्राहक सहकारी चळवळ 1904 मध्ये सुरू झाली. आज अनेक राज्यांमध्ये ग्राहक सहकारी संस्था कार्यरत आहेत आणि त्या ग्राहकांना विविध प्रकारच्या वस्तू व सेवा पुरवत आहेत.

उदाहरण: अपना बाजार, मुंबई (https://www.apnabazar.net/)

ग्राहक सहकारी संस्था ग्राहकांसाठी एक महत्त्वपूर्ण संस्था आहे, जी त्यांना वाजवी दरात चांगल्या वस्तू व सेवा मिळवण्यास मदत करते.