१९७२-७३ च्या दुष्काळानंतर रोजगार हमी योजनेची (EGS) सुरूवात झाली.

• दुष्काळ: महाराष्ट्रात १९७२-७३ मध्ये मोठा दुष्काळ पडला, ज्यामुळे लोकांचे जीवनमान खूप कठीण झाले.
• गरिबी आणि बेरोजगारी: ग्रामीण भागात गरिबी आणि बेरोजगारी मोठ्या प्रमाणात वाढली. लोकांना काम मिळणे मुश्किल झाले.
• सामाजिक अशांतता: उपासमारीमुळे समाजात अशांतता निर्माण झाली, आणि लोकांना जगण्यासाठी काहीतरी करण्याची गरज होती.

या योजनेची उद्दिष्ट्ये:

• रोजगार उपलब्ध करणे: ज्या लोकांना काम मिळत नाही, त्यांना शारीरिक श्रम करून पैसे कमवण्याची संधी देणे.
• ग्रामीण विकास: गावांमध्ये रस्ते, तलाव, आणि इतर सार्वजनिक कामे करून विकास करणे.
• गरिबी कमी करणे: गरीब लोकांना नियमित रोजगार देऊन त्यांच्या जीवनात सुधारणा करणे.

सामाजिक परिणाम:

• आत्मनिर्भरता: लोकांना स्वतःच्या हिंमतीवर पैसे कमवण्याची संधी मिळाली.
• स्थलांतर कमी: रोजगारासाठी शहरांमध्ये जाणाऱ्या लोकांची संख्या घटली, कारण त्यांना गावातच काम उपलब्ध झाले.
• समानता: या योजनेत कोणताही भेदभाव न करता सर्वांना समान संधी मिळाली.

आर्थिक परिणाम:

• ग्रामीण अर्थव्यवस्था सुधारली: लोकांकडे पैसा आल्यामुळे गावांमधील बाजारपेठ सुधारली.
• शेतीला मदत: जलसंधारणाची कामे झाल्यामुळे शेतीसाठी पाणी उपलब्ध झाले, आणि उत्पादन वाढले.
• विकास: गावांमधील जीवनमान सुधारले, आणि लोकांचे आरोग्य चांगले झाले.

थोडक्यात, रोजगार हमी योजना ही सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बळ लोकांसाठी एक आशेचा किरण ठरली.

संदर्भ:

• महाराष्ट्र शासन