भारत कृषी पशुधन

भारतातील पशुधनाचे महत्त्व स्पष्ट करा?

2 उत्तरे
2 answers

भारतातील पशुधनाचे महत्त्व स्पष्ट करा?

4

भारतातील पशुधनाचे महत्त्व

भारत हा जगातील सर्वात मोठा पशुधन मालक देश आहे. 2021 च्या पशुगणनेनुसार, भारताची पशुसंख्या 533.2 दशलक्ष आहे, ज्यामध्ये गाई (192.49 दशलक्ष), म्हशी (109.85 दशलक्ष), शेळ्या (154.58 दशलक्ष), मेंढ्या (107.23 दशलक्ष), डुकर (29.37 दशलक्ष) आणि कुत्री (36.82 दशलक्ष) यांचा समावेश आहे.

भारतातील पशुधनाचे महत्त्व खालीलप्रमाणे आहे:

अन्न आणि पोषण: पशुधन हे दूध, मांस, अंडी, मध आणि इतर दुग्धजन्य पदार्थांचे महत्त्वाचे स्त्रोत आहे. हे पदार्थ आहारातील प्रथिने, चरबी, खनिजे आणि जीवनसत्त्वे यांचे महत्त्वपूर्ण स्त्रोत आहेत.

उत्पन्न आणि रोजगार: पशुधन हा ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. हा अनेक अल्पभूधारक आणि लहान शेतकऱ्यांसाठी उत्पन्नाचा प्रमुख स्रोत आहे. पशुधनाचे क्षेत्र रोजगार निर्माण करण्यास मदत करते, विशेषत: महिलांसाठी. 

पशुधन क्षेत्र रोजगार निर्माण करण्यात मदत करते

पर्यावरण संवर्धन: पशुधन शेतीच्या उत्पादन प्रणालीचे एक महत्त्वाचे घटक आहे. हे पर्यावरण संवर्धनात मदत करते, जसे की जमिनीची सुपीकता राखणे, वनस्पती आणि प्राण्यांचे संवर्धन करणे आणि हवामान बदलाला कमी करणे.

भारतातील पशुधनाच्या विकासासाठी आव्हाने

भारतातील पशुधन क्षेत्रात अनेक आव्हाने आहेत. या आव्हानांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:

निम्न उत्पादकता: भारतातील पशुधनाची उत्पादकता जागतिक सरासरीपेक्षा खूपच कमी आहे.

रोग आणि आजार: पशुधन रोग आणि आजारांना बळी पडतात, ज्यामुळे उत्पादन आणि आर्थिक नुकसान होते.

माहिती आणि पायाभूत सुविधांचा अभाव: पशुपालकांना पशुधनाचे व्यवस्थापन आणि उत्पादन वाढवण्यासाठी आवश्यक माहिती आणि पायाभूत सुविधांचा अभाव आहे.

भारतातील पशुधन क्षेत्राच्या विकासासाठी धोरणे

भारत सरकार भारतातील पशुधन क्षेत्राच्या विकासासाठी विविध धोरणे आणि कार्यक्रम राबवत आहे. या धोरणांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:

पशुधन विकास कार्यक्रम: हा कार्यक्रम पशुधन उत्पादकता वाढवण्यासाठी आणि पशुपालकांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवण्यासाठी विविध उपक्रम राबवतो.

पशुधन विकास कार्यक्रम
राष्ट्रीय पशुधन अभियान: हा कार्यक्रम पशुधन उत्पादन प्रणालींमध्ये आधुनिकीकरण आणि सुधारणा करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो.

राष्ट्रीय पशुधन अभियान
पशुधन संशोधन आणि विकास: सरकार पशुधन संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन देण्यासाठी विविध कार्यक्रम राबवत आहे.

पशुधन संशोधन आणि विकास
या धोरणांचा उद्देश भारतातील पशुधन क्षेत्राच्या विकासाला चालना देणे आणि पशुपालकांच्या जीवनमानात सुधारणा करणे आहे.
उत्तर लिहिले · 17/1/2024
कर्म · 6560
0

भारतातील पशुधनाचे महत्त्व अनेक दृष्टीने आहे, ते खालीलप्रमाणे:

आर्थिक महत्त्व:

  • कृषी उत्पादन: शेतीमध्ये पशुधन खूप महत्वाचे आहे. बैल, म्हैस यांसारख्या जनावरांचा उपयोग शेतीची मशागत करण्यासाठी,transportation साठी आणि इतर कामांसाठी होतो.
  • दुग्ध उत्पादन: भारत हा जगातील सर्वात मोठा दूध उत्पादक देश आहे आणि दुग्ध व्यवसायात पशुधनाचे मोठे योगदान आहे. यामुळे ग्रामीण भागातील लोकांना रोजगाराच्या संधी मिळतात. (Source: NDDB)
  • मांस उत्पादन: मांस उत्पादनासाठी देखील पशुधन महत्त्वाचे आहे.
  • चर्म उद्योग: जनावरांच्या कातडीचा उपयोग चर्मोद्योगात मोठ्या प्रमाणावर होतो.
  • शेणखत: शेणखत जमिनीला नैसर्गिकरित्या सुपीक बनवते, रासायनिक खतांचा वापर टाळता येतो.

सामाजिक महत्त्व:

  • ग्रामीण अर्थव्यवस्था: पशुधन ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा कणा आहे. अनेक कुटुंबांचे ते उपजीविकेचे साधन आहे.
  • सामाजिक सुरक्षा: पशुधन हे अनेक कुटुंबांसाठी सामाजिक सुरक्षिततेचे माध्यम आहे. अडचणीच्या काळात ते विकून पैसा उभा करता येतो.
  • सांस्कृतिक महत्त्व: भारतीय संस्कृतीत गायीला विशेष महत्त्व आहे आणि तिची पूजा केली जाते.

पर्यावरणाचे महत्त्व:

  • नैसर्गिक खत: पशुधनामुळे मिळणारे शेण आणि मूत्र हे उत्तम खत असते, ज्यामुळे जमिनीची सुपीकता वाढते.
  • कचरा व्यवस्थापन: पशुधन शेतातील कचरा खाऊन त्याचे खतात रूपांतर करतात, त्यामुळे कचरा व्यवस्थापनात मदत होते.

अशा प्रकारे, भारतातील पशुधन आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 980

Related Questions

तण कोणते आहेत?
तीळ कोणकोणते आहेत?
उसात लोकरी मावा किड आहे, उपाय काय करावा?
मासे आणि कोळंबीबद्दल माहिती मिळवण्यासाठी सर्वोत्तम साइट कोणती?
२० गुंठे ऊसाच्या शेतीवर किती कर्ज मिळेल?
शुद्ध बियाण्याचे महत्त्व?
तूर बिजोत्पादन तंत्र मुद्देसूद लिहा?