एकोणिसाव्या शतकातील इतिहास लेखनाच्या पद्धतीवर प्रामुख्याने लिओपॉल्ड व्हॉन रांके यांचे विचारांचा प्रभाव होता. त्यांनी इतिहास संशोधनाची चिकित्सक पद्धती कशी असावी ते सांगितले. मूळ दस्तऐवजांच्या आधारे प्राप्त झालेली माहिती ही सर्वाधिक महत्त्वाची आहे, यावर त्यांनी भर दिला. तसेच ऐतिहासिक घटनांशी संबंधित असलेल्या सर्व प्रकारची कागदपत्रे आणि दस्तऐवज यांचा कसून शोध घेणे अत्यंत महत्त्वाचे असल्याचे त्यांनी सांगितले. अशा पद्धतीने ऐतिहासिक सत्यापर्यंत पोचता येणे शक्य आहे, असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला. इतिहासलेखनातील काल्पनिकतेवर त्यांनी टीका केली. त्यांनी जागतिक इतिहासाच्या मांडणीवर भर दिला.

तथापि, एकोणिसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात कार्ल मार्क्स याने मांडलेल्या सिद्धांतांमुळे इतिहास लेखनावर मार्क्सवादी विचारसरणीचाही प्रभाव पडला. मार्क्सने इतिहासाला सामाजिक वर्गांच्या संघर्षाचा परिणाम म्हणून पाहिले. त्याच्या मते, सामाजिक परिवर्तन हे वर्ग संघर्षामुळेच घडते. मार्क्सवादी इतिहासकारांनी इतिहासाची मांडणी करताना सामाजिक वर्गांच्या संघर्षावर भर दिला.

म्हणून, उत्तर म्हणजे (ड) लिओपॉल्ड व्हॉन रांके.

एकोणिसाव्या शतकातील इतिहास लेखनाच्या पद्धतीवर प्रामुख्याने जर्मन विचारवंत लिओपोल्ड von रांके (Leopold von Ranke) यांच्या विचारांचा प्रभाव होता.

लिओपोल्ड von रांके:

• ते एकोणिसाव्या शतकातील (1795-1886) जर्मन इतिहासकार आणि बर्लिन विद्यापीठातील प्राध्यापक होते.
• त्यांनी इतिहास लेखनाला एक नवी दिशा दिली.
• Geschichte der romanischen und germanischen Völker (1494–1514) हा त्यांचा प्रसिद्ध ग्रंथ आहे.

त्यांच्या विचारांचा प्रभाव:

• वस्तुनिष्ठता (Objectivity): रांके यांनी इतिहासाकडे वस्तुनिष्ठपणे पाहण्याचा दृष्टिकोन ठेवण्यावर जोर दिला. म्हणजेच, इतिहासकाराने स्वतःच्या भावना, विचार किंवा कल्पनांवर आधारित निष्कर्ष काढू नये, तर केवळ पुराव्यांवर आधारित सत्य शोधण्याचा प्रयत्न करावा.
• पुरावा आधारित लेखन: रांके यांनी इतिहासाच्या अभ्यासासाठी प्राथमिक साधनांचा (Primary Sources) वापर करण्यावर भर दिला. त्यांनी शासकीय कागदपत्रे, पत्रे, आणि समकालीन वृत्तांत यांसारख्या साधनांचा अभ्यास करून त्यातून माहिती मिळवण्यावर लक्ष केंद्रित केले.
• वैज्ञानिक दृष्टिकोन: रांके यांनी इतिहास लेखनाला विज्ञान मानले आणि इतिहासाचा अभ्यास वैज्ञानिक पद्धतीने करण्याचा आग्रह धरला.

त्यामुळे, एकोणिसाव्या शतकातील इतिहास लेखनावर लिओपोल्ड von रांके यांच्या वस्तुनिष्ठता, पुरावा आधारित लेखन आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोन या विचारांचा प्रभाव होता.

अधिक माहितीसाठी:

• तुम्ही स्टॅनफोर्ड एनसायक्लोपीडिया ऑफ फिलॉसॉफी वरील लिओपोल्ड von रांके यांचा लेख वाचू शकता: स्टॅनफोर्ड एनसायक्लोपीडिया ऑफ फिलॉसॉफी - लिओपोल्ड von रांके