औद्योगिक क्रांती आणि पर्यावरण यांचा संबंध खूप गुंतागुंतीचा आहे. औद्योगिक क्रांतीमुळे जगामध्ये प्रचंड आर्थिक आणि तांत्रिक विकास झाला, परंतु त्याचबरोबर पर्यावरणाची मोठी हानी झाली.

औद्योगिक क्रांतीचे पर्यावरणावर झालेले परिणाम:

• प्रदूषण: औद्योगिक क्रांतीमुळे कारखाने आणि इतर औद्योगिक घटकांमधून मोठ्या प्रमाणात प्रदूषण वाढले. हवा, पाणी आणि मातीमध्ये विषारी रसायने आणि कचरा मिसळला गेला, ज्यामुळे पर्यावरणाची गुणवत्ता घटली.
• नैसर्गिक संसाधनांचा ऱ्हास: औद्योगिकीकरणामुळे नैसर्गिक संसाधनांचा मोठ्या प्रमाणावर वापर झाला, जसे की कोळसा, पेट्रोलियम आणि खनिजे. यामुळे नैसर्गिक संसाधनांची कमतरता निर्माण झाली.
• जंगलतोड: शेती आणि उद्योगांसाठी जमिनीची गरज वाढल्यामुळे मोठ्या प्रमाणात जंगलतोड झाली. यामुळे वन्यजीवनावर परिणाम झाला आणि पर्यावरणाचा समतोल बिघडला.
• ग्लोबल वॉर्मिंग: औद्योगिक क्रांतीमुळे कार्बन डायऑक्साइड (Carbon Dioxide) आणि इतर ग्रीनहाउस वायूंचे उत्सर्जन वाढले, ज्यामुळे ग्लोबल वॉर्मिंगची समस्या वाढली.
• कचरा: औद्योगिक उत्पादनामुळे मोठ्या प्रमाणात कचरा निर्माण झाला, ज्यामुळे जमिनी आणि जलस्त्रोतांचे प्रदूषण वाढले.

सकारात्मक बदल:

औद्योगिक क्रांतीमुळे काही सकारात्मक बदल देखील झाले आहेत.

• तंत्रज्ञान विकास: प्रदूषण कमी करण्यासाठी आणि नैसर्गिक संसाधनांचे संरक्षण करण्यासाठी नवीन तंत्रज्ञान विकसित झाले.
• पर्यावरण संरक्षण कायदे: अनेक देशांनी पर्यावरण संरक्षणासाठी कडक कायदे आणि नियम लागू केले आहेत.
• जागरूकता: लोकांमध्ये पर्यावरण संरक्षणाबद्दल जागरूकता वाढली आहे, ज्यामुळे ते अधिक जागरूकतेने वागायला लागले आहेत.

औद्योगिक क्रांतीमुळे पर्यावरणाची हानी झाली असली, तरी नवीन तंत्रज्ञान आणि जागरूकता यांच्या मदतीने आपण पर्यावरणाचे संरक्षण करू शकतो.

अधिक माहितीसाठी:

• महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (https://mpcb.gov.in/)