अर्थव्यवस्थेतील तीन क्षेत्रांतील विभागणी स्पष्ट करा?
1. प्राथमिक क्षेत्र (Primary Sector):
प्राथमिक क्षेत्र म्हणजे नैसर्गिक संसाधनांचा थेट वापर करून उत्पादन करणे. यात शेती, मासेमारी, खाणकाम, आणि वनउद्योग यांचा समावेश होतो.
- शेती: अन्न आणि इतर कृषी उत्पादने घेणे.
- मासेमारी: समुद्रातून किंवा जलाशयातून मासे मिळवणे.
- खाणकाम: भूगर्भातील खनिज संपत्ती बाहेर काढणे.
- वनउद्योग: जंगलातून लाकूड आणि इतर उत्पादने मिळवणे.
उदाहरण: शेतकरी शेतात धान्य पिकवतो, मासेमार समुद्रात मासे पकडतो.
2. दुय्यम क्षेत्र (Secondary Sector):
दुय्यम क्षेत्रात प्राथमिक क्षेत्रातील उत्पादनांवर प्रक्रिया करून नवीन वस्तू तयार केल्या जातात. याला औद्योगिक क्षेत्र असेही म्हणतात.
- उत्पादन: कारखान्यांमध्ये वस्तू बनवणे.
- बांधकाम: इमारती, रस्ते, पूल बांधणे.
- ऊर्जा उत्पादन: वीज निर्माण करणे.
उदाहरण: कारखान्यात गव्हापासून ब्रेड बनवणे, लोखंडापासून स्टील तयार करणे.
3. तृतीयक क्षेत्र (Tertiary Sector):
तृतीयक क्षेत्र म्हणजे सेवा क्षेत्र. हे क्षेत्र वस्तूंचे उत्पादन करत नाही, तर सेवा पुरवते.
- बँकिंग: वित्तीय सेवा पुरवणे.
- शिक्षण: ज्ञान देणे.
- आरोग्यसेवा: वैद्यकीय सेवा पुरवणे.
- वाहतूक: लोकांना आणि वस्तूंना एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी पोहोचवणे.
- माहिती तंत्रज्ञान (Information Technology): सॉफ्टवेअर आणि संगणकाशी संबंधित सेवा.
उदाहरण: शिक्षक विद्यार्थ्यांना शिकवतात, डॉक्टर रुग्णांवर उपचार करतात.
हे तीनही क्षेत्र एकमेकांवर अवलंबून असतात आणि अर्थव्यवस्थेच्या विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.