अर्थव्यवस्था

अर्थव्यवस्थेची विभागणी प्रामुख्याने तीन क्षेत्रांमध्ये केली जाते: प्राथमिक क्षेत्र, दुय्यम क्षेत्र आणि तृतीयक क्षेत्र. या क्षेत्रांमध्ये कोणत्या आर्थिक क्रियांचा समावेश होतो, याची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:

1. प्राथमिक क्षेत्र (Primary Sector): या क्षेत्रात नैसर्गिक संसाधनांचा थेट वापर करून उत्पादन केले जाते. शेती, मासेमारी, खाणकाम, आणि वन व्यवस्थापन यांसारख्या उद्योगांचा यात समावेश होतो.
   उदाहरण: शेतकरी शेतात धान्य पिकवतो, मासेमार समुद्रातून मासे पकडतो.
2. दुय्यम क्षेत्र (Secondary Sector): या क्षेत्रात प्राथमिक क्षेत्रातून मिळालेल्या कच्च्या मालावर प्रक्रिया करून वस्तू बनवल्या जातात. उत्पादन, बांधकाम, आणि ऊर्जा निर्मिती हे उद्योग यात येतात.
   उदाहरण: कारखाने, बांधकाम कंपन्या.
3. तृतीयक क्षेत्र (Tertiary Sector): हे क्षेत्र सेवा पुरवते. यात वाहतूक, बँकिंग, विमा, शिक्षण, आरोग्य, आणि व्यापार यांचा समावेश होतो. या क्षेत्राला सेवा क्षेत्र (Service Sector) असेही म्हणतात.
   उदाहरण: शिक्षक विद्यार्थ्यांना शिकवतात, डॉक्टर रुग्णांवर उपचार करतात.

या तीन क्षेत्रांव्यतिरिक्त, काही अर्थशास्त्रज्ञ चतुर्थक क्षेत्र (Quaternary Sector) आणि पंचक क्षेत्र (Quinary Sector) असे वर्गीकरण करतात, ज्यात उच्च कौशल्य आणि ज्ञानावर आधारित सेवांचा समावेश होतो.

• चतुर्थक क्षेत्र: माहिती तंत्रज्ञान, संशोधन आणि विकास.
• पंचक क्षेत्र: उच्च स्तरावरील निर्णय घेणे आणि धोरण निश्चित करणे.

लोकलेखा समिती (Public Accounts Committee):

समितीची कार्ये:

महत्व:

अधिक माहितीसाठी:

रोजगार हमी योजनेअंतर्गत (Mahatma Gandhi National Rural Employment Guarantee Act - MGNREGA) गावांसाठी अनेक प्रकारची कामे करता येतात, ज्यामुळे ग्रामीण भागाचा विकास साधता येतो. काही प्रमुख कामे खालीलप्रमाणे आहेत:

• जलसंधारण (Water Conservation):
  • तलाव आणि विहिरी খনন करणे.
  • जलाशयांची दुरुस्ती करणे आणि त्यांची क्षमता वाढवणे.
  • नदी आणि नाल्यांचे खोलीकरण व रुंदीकरण करणे.
  • पावसाचे पाणी साठवण्यासाठी बंधारे बांधणे.
• सिंचन (Irrigation):
  • कालवे आणि पाट तयार करणे.
  • शेततळ्यांची निर्मिती करणे.
  • विहिरींना जोडणारे पाइपलाइन टाकणे.
• भूमी विकास (Land Development):
  • जमीन सपाटीकरण करणे.
  • सगळीकडे मातीचे बांध घालणे.
  • erosion control साठी उपाययोजना करणे.
• वृक्षारोपण (Afforestation):
  • गावांमध्ये आणि रस्त्याच्या कडेला झाडे लावणे.
  • सामाजिक वनीकरण (social forestry) करणे.
• ग्रामीण बांधकाम (Rural Construction):
  • गावातील रस्ते तयार करणे.
  • शाळा आणि अंगणवाडी इमारती बांधणे.
  • शौचालये बांधणे.
  • ग्रामपंचायत कार्यालये बांधणे.
• स्वच्छता (Sanitation):
  • कचरा व्यवस्थापनासाठी उपाययोजना करणे.
  • सांडपाणी व्यवस्थापनासाठी सोपे उपाय करणे.
• इतर कामे (Other Works):
  • पूर नियंत्रण (flood control) साठी उपाययोजना करणे.
  • मत्स्यपालन (fisheries) साठी तलाव तयार करणे.
  • रेशन दुकाने आणि इतर सार्वजनिक इमारती बांधणे.

या कामांव्यतिरिक्त, स्थानिक गरजेनुसार आणि ग्रामपंचायतीच्या निर्णयानुसार आणखी कामे सुरू करता येतात.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही तुमच्या ग्रामपंचायत office मध्ये किंवा तालुका कार्यालयातील अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधू शकता.

हे काही पर्याय आहेत, ज्यातून तुम्ही तुमच्या गावांसाठी रोजगार हमी योजनेतून (MGNREGA) कामे निवडू शकता.

प्रधानमंत्री आवास योजनेच्या वाढीव निधीची घोषणा लागू झाली आहे. महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी अर्थसंकल्पीय अधिवेशनाच्या पाचव्या दिवशी घोषणा केली की, राज्य सरकार प्रधानमंत्री आवास योजनेअंतर्गत ग्रामीण भागातील घरांसाठी ५०,००० रुपयांचे अतिरिक्त अनुदान देणार आहे. त्यामुळे, लाभार्थ्यांना मिळणारी एकूण आर्थिक मदत २.१ लाख रुपये होईल. या अतिरिक्त अनुदानाची तरतूद २०२५-२६ च्या अर्थसंकल्पात करण्यात आली आहे.

या योजनेत ग्रामीण भागातील लोकांना पक्की घरे बांधण्यासाठी आर्थिक सहाय्य दिले जाते. योजनेअंतर्गत, सरकार घराच्या बांधकामासाठी १.२० लाख रुपये (साध्या এলাকায়) आणि १.३० लाख रुपये (डोंगराळ प्रदेशात)unit assistance देते. याव्यतिरिक्त, लाभार्थी मनरेगा (MGNREGS) अंतर्गत ९०/९५ दिवसांच्या मजुरीसाठी पात्र आहेत.

**Pradhan Mantri Awas Yojana (PMAY) ची उद्दिष्ट्ये:**
* बेघर कुटुंबांना आणि कच्च्या घरात राहणाऱ्या कुटुंबांना पक्की घरे पुरवणे.
* आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल आणि कमी उत्पन्न गटातील लोकांना मदत करणे.
* शहरी आणि ग्रामीण भागातील घरांची कमतरता दूर करणे.

**Pradhan Mantri Awas Yojana (PMAY) साठी पात्रता:**
* लाभार्थी आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल असावा.
* त्याच्याकडे स्वतःचे पक्के घर नसावे.
* कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न विशिष्ट मर्यादेपेक्षा कमी असावे.

**Pradhan Mantri Awas Yojana (PMAY) साठी अर्ज कसा करावा:**
१. PMAY-U च्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या: [https://pmaymis.gov.in/](https://pmaymis.gov.in/)
२. 'Citizen Assessment' या पर्यायावर क्लिक करा.
३. आधार कार्ड नंबर आणि इतर आवश्यक माहिती भरा.
४. अर्ज सबमिट करा आणि प्रिंटआउट घ्या.

अधिक माहितीसाठी, आपण PMAY-U वेबसाइटला भेट देऊ शकता.

भारतात चीनमध्ये तयार होणाऱ्या अनेक उत्पादनांना मोठी मागणी आहे. त्यापैकी काही प्रमुख उत्पादने खालीलप्रमाणे आहेत:

• इलेक्ट्रॉनिक वस्तू: मोबाईल फोन, चार्जर, एक्सेसरीज, आणि इतर इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे.
• औषधनिर्माण: औषध निर्माण कंपन्यांसाठी लागणारा कच्चा माल चीनमधून मोठ्या प्रमाणात आयात केला जातो.
• खेळणी: रंगीबेरंगी बाहुल्या, बॅटबॉल, चावीची खेळणी, टेडी बेअर यांसारख्या खेळण्यांचा बाजार चीनने व्यापलेला आहे.
• स्टील: चीन हा जगातील सर्वात मोठा स्टील उत्पादक देश आहे आणि भारतात मोठ्या प्रमाणात स्टीलची आयात होते.
• वस्त्रोद्योग: चीनमध्ये तयार होणारे रेशमी कापड, जे 'चीनांशुक' नावाने ओळखले जाते, त्याला भारतात मोठी मागणी आहे.
• यंत्रसामग्री: औद्योगिक वापरासाठी लागणारी अनेक प्रकारची यंत्रसामग्री चीनमधून आयात होते.
• पेट्रोलियम उत्पादने: पेट्रोल, डिझेल, गॅसोलीन, जेट इंधन आणि एलपीजी यांसारख्या पेट्रोलियम उत्पादनांची मागणी आहे.

याव्यतिरिक्त, प्लास्टिक वस्तू, सजावटीचे सामान, गृह उपयोगी वस्तू, आणि इतर अनेक प्रकारच्या उत्पादनांना भारतात मोठी मागणी आहे.

संदर्भ:

• बीबीसी मराठी
• भारताचे महत्वपूर्ण खनिज मिशन

अर्थसंकल्प 2023 मध्ये सादर झालेल्या अर्थसंकल्पासोबत 'हरित विकास' (Green Growth) मांडला होता.

यामध्ये पर्यावरणपूरक विकासावर लक्ष केंद्रित करण्यात आले होते.

हरित विकासाचे मुख्य घटक:

• पर्यावरणाचे संरक्षण
• नैसर्गिक संसाधनांचा योग्य वापर
• कार्बन उत्सर्जन कमी करणे
• स्वच्छ ऊर्जा स्रोतांचा वापर वाढवणे

अधिक माहितीसाठी, आपण प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो (Press Information Bureau) च्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता:

PIB

रोजगार (Employment) हा एक अत्यंत महत्त्वाचा सामाजिक आणि आर्थिक प्रश्न आहे. कोणत्याही देशाच्या विकासासाठी आणि नागरिकांच्या जीवनासाठी रोजगाराची उपलब्धता आवश्यक आहे.

रोजगार हा एक गुंतागुंतीचा प्रश्न आहे, ज्यावर अनेक स्तरांवर काम करणे आवश्यक आहे.