आपत्ती व्यवस्थापन (Disaster Management) म्हणजे काय?

आपत्ती व्यवस्थापन म्हणजे संभाव्य धोके ओळखून त्या धोक्यांपासून बचाव करण्यासाठी उपाययोजना करणे, आपत्ती आल्यानंतर तातडीने प्रतिसाद देणे आणि आपत्तीनंतर पुनर्निर्माण करणे होय.

आपत्ती व्यवस्थापनाची उद्दिष्ट्ये:

• जीविताचे रक्षण करणे.
• नुकसान कमी करणे.
• तातडीने मदत पुरवणे.
• पुनर्निर्माण आणि पुनर्वसन करणे.

आपत्तींचे प्रकार:

1. नैसर्गिक आपत्ती: पूर, भूकंप, त्सुनामी, दुष्काळ, ज्वालामुखी, वादळे, भूस्खलन.
2. मानवनिर्मित आपत्ती: आग, अपघात, प्रदूषण, युद्ध, दहशतवाद.

आपत्ती व्यवस्थापनाचे टप्पे:

1. आपत्तीपूर्व तयारी: धोके ओळखणे, उपाययोजना करणे, प्रशिक्षण देणे.
2. आपत्ती दरम्यान प्रतिसाद: तातडीने मदत पुरवणे, लोकांना सुरक्षित स्थळी हलवणे.
3. आपत्तीनंतर पुनर्प्राप्ती: पुनर्निर्माण, पुनर्वसन, आर्थिक मदत.

भारतातील आपत्ती व्यवस्थापन संस्था:

• राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (NDMA) NDMA
• राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (NDRF) NDRF

महाराष्ट्र राज्य आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (Maharashtra State Disaster Management Authority) MSDMA