नोकरशाही (Bureaucracy) हे शासनाचे एक महत्त्वाचे अंग आहे. हे प्रशासकीय व्यवस्था आणि धोरणे अंमलात आणण्याचे काम करते. नोकरशाहीची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

• पदानुक्रम (Hierarchy): नोकरशाहीमध्ये अधिकार आणि जबाबदाऱ्या उतरंडीनुसार विभागलेल्या असतात. उच्चपदस्थ अधिकाऱ्यांकडे जास्त अधिकार असतात आणि ते त्यांच्या অধীনস্থ कर्मचाऱ्यांच्या कामावर नियंत्रण ठेवतात.
• विशेषीकरण (Specialization): प्रत्येक कर्मचाऱ्याला विशिष्ट काम करण्यासाठी नेमले जाते. त्यामुळे कामामध्ये विशेष कौशल्य प्राप्त होते आणिEfficiency वाढते.
• नियमांचे पालन (Rules and Regulations): नोकरशाहीमध्ये सर्व कामे विशिष्ट नियमांनुसार चालतात. हे नियम लिखित स्वरूपात असतात आणि त्यांचे पालन करणे बंधनकारक असते.
• अ Garfield वैयक्तिक संबंधांचा अभाव (Impersonality): नोकरशाहीमध्ये कर्मचाऱ्यांशी वैयक्तिक संबंधांना महत्त्व दिले जात नाही. सर्व कामे नियमांनुसार आणि objective पद्धतीने केली जातात.
• लेखी नोंदी (Written Records): नोकरशाहीमध्ये प्रत्येक गोष्टीची लेखी नोंद ठेवली जाते. त्यामुळे कामांमध्ये पारदर्शकता राहते आणि भविष्यात माहिती उपलब्ध होते.
• राजकीय तटस्थता (Political Neutrality): नोकरशाही राजकीयदृष्ट्या तटस्थ असते. ते कोणत्याही राजकीय पक्षाच्या बाजूने काम करत नाहीत, तर शासनाच्या धोरणांची अंमलबजावणी करतात.

नोकरशाहीचे फायदे:

• कार्यक्षम प्रशासन
• नियमांनुसार कामकाज
• पारदर्शकता
• अधिकार आणि जबाबदाऱ्यांची स्पष्ट विभागणी

नोकरशाहीच्या मर्यादा:

• लाल फितीचा कारभार (Red tape)
• विलंब
• जड व्यवस्थापन
• नवीन कल्पनांना विरोध

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील Wikipedia link बघू शकता: