2 उत्तरे
2
answers
नोकरशाहीचे स्वरूप कसे असते?
1
Answer link
नोकरशाही चे स्वरूप
भारतातील नोकरशाहीला तटस्थ व अराजकीय असण्याचा वारसा ब्रिटिशकडुन मिळाला आहे भारतात जेव्हा इंग्रजांचे राज्य होते तेव्हा आपल्या वसाहतवादी - साम्राज्यवादी धोरणांना निमूटपणे स्वीकार करणारी तसेच तत्कालीन राष्ट्रवादी विचारांपासून स्वतःला अलिप्त ठेवणारी लोकसेवा त्यांनी सुरू केली सामान्यांचा वरचष्मा • असणारी कायदा व सुव्यवसतेला प्राधान्य देणारी आणि जनतेप्रती अनुत्तरदायी असणारी ही नोकरशाही राष्ट्रनिर्माणाच्या प्रक्रियेमध्ये सक्रीय असावीनोकरशाहीची व्याख्या
मॅक्स वेबर यांच्या मते "नोकरशाही प्रशासन ही अशी प्रशासन प्रणाली आहे ज्यामध्ये कौशल्य, निष्पक्षता आणि मानवतेचा अभाव आहे."
पाल एच...
मार्शल ई. डिमॉक यांच्या मते "नोकरशाही म्हणजे- - विशेष श्रेणीबद्धता आणि संप्रेषणाच्या लांबलचक रेषा".
नोकरशहा काय समजतात:
नोकरशाही या प्रणालीला म्हणतात ज्याच्या अंतर्गत सरकारी कामाचे प्रशासन आणि दिशा या कामासाठी प्रशासनाकडून नियुक्त केलेल्या व्यक्तींच्या हातात असते. विशेष प्रशिक्षण घेतल्यानंतर या कर्मचाऱ्यांची नियुक्ती केली जाते.
नोकरशाही वैशिष्ट्य:
नोकरशाहीचे आणखी एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे ती कागदपत्रे, रेकॉर्ड आणि फाइल्सकडे अधिक लक्ष देते. हे सर्व पद्धतशीरपणे ठेवले जाते, कारण त्यांच्याशिवाय सरकारचे कामही नीट चालत नाही. फायलींमध्ये सरकारी कर्मचाऱ्याच्या विरोधात काही प्रकरण असेल तर त्याविरोधात जाण्याची हिंमत त्यांच्यात नाही.
नोकरशाहीचे प्रकार:
• पालक नोकरशाही
जातीची नोकरशाही
. आश्रय देणारी नोकरशाही
गुणवत्तेवर आधारित नोकरशाही
निष्कर्ष-
असे म्हणता येईल की नोकरशाहीमध्ये दृष्टीकोन हे एक अतिशय महत्त्वाचे मूल्य आहे, ज्याचे महत्त्व दैनंदिन व्यवहारात दिसून येते. या वृत्तीवर परिणाम करणाऱ्या सकारात्मक घटकांचा प्रशिक्षण कार्यक्रमांमध्ये समावेश करून देशाचा विकास सुनिश्चित केला जाऊ शकतो.
0
Answer link
नोकरशाही (Bureaucracy) हे शासनाचे एक महत्त्वाचे अंग आहे. हे प्रशासकीय व्यवस्था आणि धोरणे अंमलात आणण्याचे काम करते. नोकरशाहीची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- पदानुक्रम (Hierarchy): नोकरशाहीमध्ये अधिकार आणि जबाबदाऱ्या उतरंडीनुसार विभागलेल्या असतात. उच्चपदस्थ अधिकाऱ्यांकडे जास्त अधिकार असतात आणि ते त्यांच्या অধীনস্থ कर्मचाऱ्यांच्या कामावर नियंत्रण ठेवतात.
- विशेषीकरण (Specialization): प्रत्येक कर्मचाऱ्याला विशिष्ट काम करण्यासाठी नेमले जाते. त्यामुळे कामामध्ये विशेष कौशल्य प्राप्त होते आणिEfficiency वाढते.
- नियमांचे पालन (Rules and Regulations): नोकरशाहीमध्ये सर्व कामे विशिष्ट नियमांनुसार चालतात. हे नियम लिखित स्वरूपात असतात आणि त्यांचे पालन करणे बंधनकारक असते.
- अ Garfield वैयक्तिक संबंधांचा अभाव (Impersonality): नोकरशाहीमध्ये कर्मचाऱ्यांशी वैयक्तिक संबंधांना महत्त्व दिले जात नाही. सर्व कामे नियमांनुसार आणि objective पद्धतीने केली जातात.
- लेखी नोंदी (Written Records): नोकरशाहीमध्ये प्रत्येक गोष्टीची लेखी नोंद ठेवली जाते. त्यामुळे कामांमध्ये पारदर्शकता राहते आणि भविष्यात माहिती उपलब्ध होते.
- राजकीय तटस्थता (Political Neutrality): नोकरशाही राजकीयदृष्ट्या तटस्थ असते. ते कोणत्याही राजकीय पक्षाच्या बाजूने काम करत नाहीत, तर शासनाच्या धोरणांची अंमलबजावणी करतात.
नोकरशाहीचे फायदे:
- कार्यक्षम प्रशासन
- नियमांनुसार कामकाज
- पारदर्शकता
- अधिकार आणि जबाबदाऱ्यांची स्पष्ट विभागणी
नोकरशाहीच्या मर्यादा:
- लाल फितीचा कारभार (Red tape)
- विलंब
- जड व्यवस्थापन
- नवीन कल्पनांना विरोध
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील Wikipedia link बघू शकता:
नोकरशाही - विकिपीडिया