प्रशासनशास्त्र
0
Answer link
होय, विकास प्रशासनामध्ये लोकसहभाग अत्यंत आवश्यक आहे. खाली काही कारणे दिली आहेत:
- उत्तरदायित्व आणि पारदर्शकता: लोकसहभाग वाढल्याने प्रशासन अधिक उत्तरदायी आणि पारदर्शक होते. लोकांना काय चालले आहे हे समजते आणि ते प्रशासनाला जाब विचारू शकतात.
- गरजांची पूर्तता: लोकांना त्यांच्या समस्या आणि गरजा चांगल्या प्रकारे माहीत असतात. त्यामुळे विकास योजनांमध्ये त्यांचा सहभाग असल्यास, योजना अधिक प्रभावीपणे लोकांच्या गरजा पूर्ण करू शकतात.
- मालकीची भावना: जेव्हा लोक विकास प्रक्रियेत सहभागी होतात, तेव्हा त्यांना त्या योजनांची मालकी वाटते. त्यामुळे ते योजना यशस्वी करण्यासाठी अधिक प्रयत्न करतात.
- सामाजिक न्याय: लोकसहभागामुळे दुर्बळ आणि वंचित घटकांना विकासाच्या प्रक्रियेत सहभागी होण्याची संधी मिळते, ज्यामुळे सामाजिक न्याय सुनिश्चित होतो.
- शाश्वत विकास: लोकांच्या गरजा आणि अपेक्षा समजून घेऊन विकास योजना तयार केल्यास, ते अधिक शाश्वत आणि दीर्घकाळ टिकणाऱ्या ठरतात.
अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
0
Answer link
पारंपारिक प्रशासन पूर्णपणे कार्यक्षम होते असे म्हणणे कठीण आहे. त्याची कार्यक्षमता अनेक घटकांवर अवलंबून असते, जसे की:
- नेतृत्व: सक्षम आणि दूरदर्शी नेतृत्वामुळे प्रशासन अधिक कार्यक्षम होऊ शकते.
- संसाधने: प्रशासनाकडे पुरेसे मनुष्यबळ, निधी आणि तंत्रज्ञान उपलब्ध असणे आवश्यक आहे.
- धोरणे आणि नियम: स्पष्ट आणि सुलभ धोरणे आणि नियमांमुळे कामकाज सुरळीत चालते.
- जबाबदारी आणि पारदर्शकता: प्रशासनामध्ये जबाबदारी आणि पारदर्शकता असल्यास भ्रष्टाचार कमी होतो आणि कार्यक्षमता वाढते.
पारंपरिक प्रशासनाचे फायदे:
- स्थिरता आणि सातत्य
- अनुभव आणि ज्ञानाचा वापर
- स्थानिक परिस्थितीची माहिती
पारंपरिक प्रशासनाचे तोटे:
- बदलण्यास विरोध
- लालफीताशाही (Red tapism)
- भ्रष्टाचाराची शक्यता
- नवीन कल्पनांचा अभाव
त्यामुळे, पारंपरिक प्रशासन काही बाबतीत कार्यक्षम असले तरी, ते पूर्णपणे दोषरहित नव्हते.
0
Answer link
अशोकाच्या प्रशासकीय व्यवस्थेची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
सम्राट:
- अशोक मौर्य साम्राज्याचा प्रमुख होता.
- तो निर्णय घेण्याचा अंतिम अधिकार होता.
मंत्रीपरिषद:
- अशोकाच्या प्रशासनात मदत करण्यासाठी एक मंत्रीपरिषद होती.
- यामध्ये विविध खात्यांचे मंत्री असत.
साम्राज्य विभागणी:
- अशोकने साम्राज्य प्रशासकीय सोयीसाठी विविध प्रांतांमध्ये विभागले होते.
- प्रत्येक प्रांताचा एक राज्यपाल (Governer) असे.
न्यायव्यवस्था:
- अशोकाने एक मजबूत न्यायव्यवस्था तयार केली.
- गुन्हेगारांना योग्य शिक्षा देण्यासाठी न्यायालये (Courts) होती.
सैन्य व्यवस्था:
- अशोकाकडे एक मोठी आणि শক্তিশালী सेना होती.
- साम्राज्याचे संरक्षण करणे हे सैन्याचे काम होते.
लोककल्याणकारी कामे:
- अशोकाने लोकांना मदत करण्यासाठी अनेक कामे केली.
- उदाहरणार्थ, रस्ते बांधले, विहिरी খনल्या आणि रुग्णालये सुरु केली.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता:
0
Answer link
सुशासनाची मूल्ये
(अ) प्रस्तुतात्मक दृश्याच्या परिणामकारक कार्यासाठी लोकसहभाग आवश्यक असतो. सर्वांचे विचार आणि वर्तन स्वीकारल्या जातात. राज्य निर्णय घेण्यासाठी आणि त्यांच्या अंमलबजावणीत सहभागी होऊन लोकप्रतिनिधी.
(ब) पारदर्शकता : पारदर्शकता या मूल्य लोकशाही कामावर लक्ष लोकांना शक्य आहे. २००५ मध्ये सत्तेचा अधिकार राज्य शासनाविषयी माहिती मिळवणे शक्य आहे
.(क) उत्तरात्मक : सुशासन अलीकडील विविध संस्थांद्वारे आणि प्रक्रियांमध्ये सर्व भागधारकांना सर्वेक कालमर्यादेत सेवा देणे आवश्यक आहे. नागरिकांच्या समस्यांबाबत नियंत्रणे त्वरित निर्णय घेणे आणि त्याद्वारे समस्या व्यक्त करणे आणि सकारात्मक प्रतिक्रिया देणे.
(ड) उत्तरदाहित्व : सुशासनयप्रती उत्तरदायत्व या संकल्पनेला महत्त्व आहे. कोणी निर्णय घेतला किंवा निर्णय घेतला आणि संस्था घेतली की बायोघटकांनी कोणाला उत्तरदायी आहे हे विचारत असते. एकूणच ही संस्था तिच्या निर्णयासाठी असते. ज्यांच्यावर उत्तरदायित्व पारदर्शकता आणि स्वतंत्र राज्य असण्याची गरज असते.
0
Answer link
मोठ्या प्रशासनाला सुनिश्चित स्वरूप प्राप्त झाले होते का? ह्या प्रश्नाचं उत्तर अनेक गोष्टींवर अवलंबून असतं, जसे की तुम्ही कोणत्या प्रशासनाबद्दल बोलत आहात आणि 'सुनिश्चित स्वरूप' म्हणजे तुमचं काय म्हणणं आहे.
उदाहरणार्थ:
-
मौर्य साम्राज्य: मौर्य साम्राज्यामध्ये प्रशासनाचे विस्तृत आणि सुनियोजित स्वरूप होते. त्यांच्याकडे केंद्रीय प्रशासन, प्रांतीय प्रशासन आणि स्थानिक प्रशासन असे वर्गीकरण होते. अर्थशास्त्र (Kautilya's Arthashastra) या ग्रंथात प्रशासकीय नियमांचे विस्तृत वर्णन आहे.
Wikipedia - मौर्य साम्राज्य -
मुघल साम्राज्य: मुघल प्रशासनामध्ये मनसबदारी पद्धती, जमीन महसूल व्यवस्था आणि लष्करी व्यवस्था यांसारख्या गोष्टी चांगल्या प्रकारे स्थापित होत्या.
Wikipedia - मुघल साम्राज्य -
ब्रिटिश प्रशासन: ब्रिटिश प्रशासनाने भारतात रेल्वे, पोस्ट आणि तार (Telegraph)communication) अशा आधुनिक प्रशासकीय पद्धती सुरू केल्या, ज्यामुळे प्रशासनाला एक निश्चित स्वरूप मिळालं.
Wikipedia - ब्रिटिश प्रशासन
त्यामुळे, तुम्ही कोणत्या प्रशासनाबद्दल विचारत आहात हे स्पष्ट झाल्यास, मी तुम्हाला अधिक माहिती देऊ शकेन.
1
Answer link
नोकरशाही चे स्वरूप
भारतातील नोकरशाहीला तटस्थ व अराजकीय असण्याचा वारसा ब्रिटिशकडुन मिळाला आहे भारतात जेव्हा इंग्रजांचे राज्य होते तेव्हा आपल्या वसाहतवादी - साम्राज्यवादी धोरणांना निमूटपणे स्वीकार करणारी तसेच तत्कालीन राष्ट्रवादी विचारांपासून स्वतःला अलिप्त ठेवणारी लोकसेवा त्यांनी सुरू केली सामान्यांचा वरचष्मा • असणारी कायदा व सुव्यवसतेला प्राधान्य देणारी आणि जनतेप्रती अनुत्तरदायी असणारी ही नोकरशाही राष्ट्रनिर्माणाच्या प्रक्रियेमध्ये सक्रीय असावीनोकरशाहीची व्याख्या
मॅक्स वेबर यांच्या मते "नोकरशाही प्रशासन ही अशी प्रशासन प्रणाली आहे ज्यामध्ये कौशल्य, निष्पक्षता आणि मानवतेचा अभाव आहे."
पाल एच...
मार्शल ई. डिमॉक यांच्या मते "नोकरशाही म्हणजे- - विशेष श्रेणीबद्धता आणि संप्रेषणाच्या लांबलचक रेषा".
नोकरशहा काय समजतात:
नोकरशाही या प्रणालीला म्हणतात ज्याच्या अंतर्गत सरकारी कामाचे प्रशासन आणि दिशा या कामासाठी प्रशासनाकडून नियुक्त केलेल्या व्यक्तींच्या हातात असते. विशेष प्रशिक्षण घेतल्यानंतर या कर्मचाऱ्यांची नियुक्ती केली जाते.
नोकरशाही वैशिष्ट्य:
नोकरशाहीचे आणखी एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे ती कागदपत्रे, रेकॉर्ड आणि फाइल्सकडे अधिक लक्ष देते. हे सर्व पद्धतशीरपणे ठेवले जाते, कारण त्यांच्याशिवाय सरकारचे कामही नीट चालत नाही. फायलींमध्ये सरकारी कर्मचाऱ्याच्या विरोधात काही प्रकरण असेल तर त्याविरोधात जाण्याची हिंमत त्यांच्यात नाही.
नोकरशाहीचे प्रकार:
• पालक नोकरशाही
जातीची नोकरशाही
. आश्रय देणारी नोकरशाही
गुणवत्तेवर आधारित नोकरशाही
निष्कर्ष-
असे म्हणता येईल की नोकरशाहीमध्ये दृष्टीकोन हे एक अतिशय महत्त्वाचे मूल्य आहे, ज्याचे महत्त्व दैनंदिन व्यवहारात दिसून येते. या वृत्तीवर परिणाम करणाऱ्या सकारात्मक घटकांचा प्रशिक्षण कार्यक्रमांमध्ये समावेश करून देशाचा विकास सुनिश्चित केला जाऊ शकतो.
0
Answer link
मौर्य प्रशासनाची व्यवस्था खालीलप्रमाणे होती:
1. केंद्रीय प्रशासन:
- राजा: राजा हा प्रशासनाचा प्रमुख होता. त्याच्याकडे неограниченные अधिकार होते. तो कायदे बनवू शकत होता आणि न्याय देऊ शकत होता.
- मंत्रीपरिषद: राजाला सल्ला देण्यासाठी एक मंत्रिपरिषद होती. प्रधानमंत्र्यांचे पद महत्त्वाचे होते.
- अधिकारी: प्रशासकीय कामांसाठी अनेक अधिकारी होते. ते कर जमा करत असत आणि कायदा व सुव्यवस्था राखत असत.
2. प्रांतीय प्रशासन:
- साम्राज्याचे प्रांत (Provincial) मध्ये विभाजन केले होते. प्रत्येक प्रांतामध्ये राज्यपालाची (Governor) नेमणूक केली जात असे.
- प्रांतांना जिल्ह्यांमध्ये विभागले होते आणि जिल्हाधिकाऱ्यांच्या (District Magistrate) द्वारे त्यांचे प्रशासन चालवले जात असे.
3. लष्करी प्रशासन:
- मौर्य सैन्यात पायदळ, घोडदळ, हत्ती आणि रथ यांचा समावेश होता.
- सैन्याची व्यवस्था पाहण्यासाठी सेनापती (Commander) होता.
4. न्याय व्यवस्था:
- ग्राम न्यायालय ते उच्च न्यायालय स्तरावर न्याय व्यवस्था होती.
- राजा अंतिम न्यायाधीश होता.
5. गुप्तचर व्यवस्था:
- संपूर्ण साम्राज्यात गुप्तचर (Spy) पसरलेले होते.
- ते राजाला महत्त्वपूर्ण माहिती देत असत.