१) स्वातंत्र्योत्तर काळात व्यावसायिक अभिजनाचे प्रमाण मोठया प्रमाणावर कमी होऊन ग्रामीण पार्श्वभूमी असलेल्या अभिजनांचे प्रमाण वाढले भारतातील संसद आणि विधानसभा सभासदाचा अभ्यास केल्यास असे दिसून येते त्यात ग्रामीण भागातील प्रतिनिधिची संख्या मोठया प्रमाणावर वाढलेली आहे.

२) राजकीय अभिजनांचे अलगीकरण स्वातंत्र्योत्तर काळात झालेले दिसून येते. बौद्धिक क्षेत्रातील डॉक्टर, वकिल, पत्रकार हा वर्ग स्वातंत्र्यपूर्वकाळात मोठया प्रमाणावर राजकीय अभिजन होता परंतु स्वातंत्र्योत्तर काळात हा वर्ग राजकीय अभिजनातून बाहेर फेकला गेला. त्यामुळे राजकीय अभिजन आणि बौद्धिक अभिजन यात अलगीकरण झालेले दिसून येते.

भारतातील राजकीय अभिजनाचे बदलते स्वरूप:

राजकीय अभिजन: राजकीय अभिजन म्हणजे असा समूह ज्याच्या हातात राजकीय सत्ता असते आणि जो निर्णय घेतो आणि धोरणे ठरवतो.

भारतातील राजकीय अभिजनाचे बदलते स्वरूप:

हे बदल दर्शवतात की भारतीय राजकारण अधिक समावेशक आणि स्पर्धात्मक होत आहे.

संदर्भ:

• Insights IAS - भारतीय राजकीय प्रणालीतील आव्हाने
• Civilsdaily - भारतीय पक्ष प्रणालीसमोरील आव्हाने