सामाजिक वनीकरण:

सामाजिक वनीकरण म्हणजे लोकांच्या सहभागातून जमिनीवर झाडे लावणे आणि वनांचे व्यवस्थापन करणे. यात केवळ वृक्षारोपण करणे नव्हे, तर त्यासोबत पर्यावरणाचे संरक्षण करणे आणि ग्रामीण भागातील लोकांचा विकास साधणे हे देखील अपेक्षित आहे.

महाराष्ट्रामध्ये सामाजिक वनीकरणाची गरज:

• राज्यातील घटते वनक्षेत्र वाढवणे.
• पर्यावरणाचा समतोल राखणे.
• ग्रामीण भागातील लोकांना जळणासाठी लाकूड, चारा आणि इतर वन उत्पादने उपलब्ध करून देणे.
• भूमिहीन लोकांना रोजगार उपलब्ध करून देणे.

सामाजिक वनीकरणाचे प्रकार:

1. शहरी वनीकरण: शहरांमध्ये आणि शहरांच्या आसपास झाडे लावणे.
2. ग्राम वनीकरण: गावाच्या जमिनीवर झाडे लावणे.
3. शेती वनीकरण: शेताच्या बांधावर आणि शेतामध्ये झाडे लावणे.
4. पट्टा वनीकरण: रस्ते, रेल्वे लाईन आणि कालव्यांच्या बाजूला झाडे लावणे.

महाराष्ट्रातील सामाजिक वनीकरण कार्यक्रम:

• वृक्षारोपण कार्यक्रम: राज्य सरकारद्वारे दरवर्षी मोठ्या प्रमाणात वृक्षारोपण केले जाते.
• वनराई बंधारे: पावसाचे पाणी साठवण्यासाठी बंधारे बांधणे आणि त्या परिसरात झाडे लावणे.
• संयुक्त वन व्यवस्थापन: वन विभाग आणि गावकऱ्यांच्या संयुक्त विद्यमाने वनांचे व्यवस्थापन करणे.

सामाजिक वनीकरणाचे फायदे:

• पर्यावरणाचे संरक्षण होते.
• जंगल क्षेत्राचे प्रमाण वाढते.
• ग्रामीण भागातील लोकांचे जीवनमान सुधारते.
• रोजगार संधी निर्माण होतात.

संदर्भ:

• महाराष्ट्र शासनाचे वन विभाग: https://mahaforest.gov.in/