भारतातील वनांचे वर्गीकरण सविस्तर कसे स्पष्ट कराल?
1. भौगोलिक आधारावर वर्गीकरण:
अ. उष्णकटिबंधीय सदाहरित वने: ही वने पश्चिम घाट, ईशान्य भारत आणि अंदमान निकोबार बेटांवर आढळतात. येथे भरपूर पाऊस (200 सेंमी पेक्षा जास्त) आणि उच्च तापमान असते.
- उदाहरण: शिसम, सागवान, चंदन.
ब. उष्णकटिबंधीय पानझडी वने: या वनांमध्ये पाऊस कमी असतो (70-200 सेंमी). ही वने डेक्कनच्या पठारावर आणि उत्तर प्रदेश, बिहारच्या काही भागांमध्ये आढळतात.
- उदाहरण: साग, साल, आंबा, जांभूळ.
क. काटेरी वने: या वनांमध्ये पाऊस 50 सेंमी पेक्षा कमी असतो. ही वने राजस्थान, गुजरात आणि महाराष्ट्राच्या काही भागांमध्ये आढळतात.
- उदाहरण: बाभूळ, खैर, निवडुंग.
ड. पर्वतीय वने: ही वने हिमालयाच्या पर्वतीय प्रदेशात आढळतात. उंचीनुसार त्यांचे वर्गीकरण खालीलप्रमाणे केले जाते:
- उष्णकटिबंधीय पर्वतीय वने: खालच्या उंचीवर (1000-2000 मी.)
- समशीतोष्ण पर्वतीय वने: मध्यम उंचीवर (2000-3000 मी.)
- अल्पाइन वने: उच्च उंचीवर (3000 मी. पेक्षा जास्त)
2. संरक्षणाच्या आधारावर वर्गीकरण:
अ. राखीव वने: ही वने सरकारद्वारे पूर्णपणे संरक्षित असतात. येथे लाकूडतोड आणि चराई करण्यास मनाई असते.
ब. संरक्षित वने: या वनांमध्ये काही प्रमाणात लाकूडतोड आणि चराई करण्याची परवानगी असते, परंतु ती सरकारद्वारे नियंत्रित केली जाते.
क. अवर्गीकृत वने: या वनांवर कोणतेही विशेष निर्बंध नसतात.
3. वनस्पतींच्या प्रकारानुसार वर्गीकरण:
अ. सदाहरित वने: या वनांतील झाडे वर्षभर हिरवीगार असतात.
ब. पानझडी वने: या वनांतील झाडे ठराविक वेळी पाने गळवतात.
क. मिश्र वने: या वनांमध्ये सदाहरित आणि पानझडी अशा दोन्ही प्रकारची झाडे आढळतात.
4. इतर वर्गीकरण:
अ. खारफुटी वने (Mangrove Forests): ही वने समुद्रकिनारपट्टीवर आढळतात आणि खाऱ्या पाण्यात वाढतात.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता: