लोकसंख्येच्या वितरणावर परिणाम करणारे घटक

 

लोकसंख्येच्या वितरणावर प्रामुख्याने पुढील चार घटक परिणाम करतात. लोकसंख्येच्या वितरणावर परिणाम करणारे घटक हे मुख्यत: चार प्रकारचे असतात. 1)प्राकृतिक घटक 2) आर्थिक घटक 3)राजकीय घटक 4)सामाजिक घटक 1) प्राकृतिक घटक: प्राकृतिक म्हणजेच नैसर्गिक घटक. एखाद्या प्रदेशाचे स्थान, त्याची प्राकृतिक रचना, हवामान, मृदा, खनिज संपत्ती हे सर्व नैसर्गिक घटकात येते. स्थान म्हणजे तो प्रदेश कोठे आहे – समुद्रकिनारी की खंडाच्या अंतर्गत? प्राकृतिक रचना म्हणजे तिथे डोंगरदऱ्या आहेत, की पठारी प्रदेश आहे की मैदानी भाग आहे. तिथले हवामान उष्ण, थंड, सम-विषम कसे आहे. तिथली मृदा सकस, सुपीक आहे की रेताड, कमी प्रतीची आहे. 2) आर्थिक घटक: आर्थिक उत्पन्नाची साधने कोणती उपलब्ध असतील त्यानुसार लोकसंख्या दाट असणार की विरळ यात फरक पडतो. शेती, कारखानदारी, ही उत्पन्नाची साधने आहेत. तर नागरीकरण, बाजारपेठ, वाहतूक व्यवस्था यामुळे आर्थिक स्थितीला चालना मिळते. 3) राजकीय घटक: एखाद्या प्रदेशात राजकीय अस्थिरता असेल, राजकीय धोरण स्थिर नसेल, सतत युद्धाची परिस्थिती असेल तर अशा ठिकाणची लोकसंख्या सुस्थिर परिस्थिती असलेल्या प्रदेशापेक्षा कधीही कमी दाट असते. 4) सामाजिक घटक: वंश, धर्म, भाषा, रूढी व परंपरा हे घटकही लोकसंख्या वितरणावर परिणाम करतात.

लोकसंख्येच्या वितरणावर परिणाम करणारे घटक खालीलप्रमाणे आहेत: