सामाजिक मानसशास्त्र अभ्यास पद्धती कोणत्या?
सामाजिक मानसशास्त्रामध्ये (Social Psychology) मानवी सामाजिक वर्तनाचा अभ्यास करण्यासाठी विविध पद्धती वापरल्या जातात. त्यापैकी काही प्रमुख पद्धती खालीलप्रमाणे:
- निरीक्षण पद्धती (Observational Method):
या पद्धतीत, संशोधक लोकांच्या वर्तनाचे नैसर्गिक वातावरणात निरीक्षण करतात. हे निरीक्षण संरचित (structured) किंवा असंरचित (unstructured) असू शकते.
- सर्वेक्षण पद्धती (Survey Method):
या पद्धतीत, प्रश्नावली (questionnaire) किंवा मुलाखती (interviews) वापरून लोकांकडून माहिती गोळा केली जाते. लोकांचे विचार, भावना आणि दृष्टिकोन जाणून घेण्यासाठी हे उपयुक्त आहे.
- सहसंबंधात्मक संशोधन (Correlational Research):
दोन किंवा अधिक चलांमधील (variables) संबंध शोधण्यासाठी ही पद्धत वापरली जाते. उदाहरणार्थ, शिक्षण आणि उत्पन्न यांच्यातील संबंध तपासणे.
- प्रायोगिक पद्धती (Experimental Method):
या पद्धतीत, संशोधक एका किंवा अधिक चलांमध्ये फेरबदल करतात आणि त्याचा इतर चलांवर काय परिणाम होतो हे पाहतात. कार्यकारण संबंध (cause-and-effect relationship) स्थापित करण्यासाठी हे महत्त्वाचे आहे.
- क्षेत्रीय प्रयोग (Field Experiments):
नैसर्गिक वातावरणात प्रयोग करणे, जसे की एखाद्या संस्थेत किंवा समुदायात. यामुळे प्रयोगशाळेतील प्रयोगांपेक्षा अधिक नैसर्गिक आणि वास्तविक परिणाम मिळतात.
- गुणात्मक संशोधन (Qualitative Research):
यामध्ये लोकांचे अनुभव, भावना आणि विचार सखोलपणे समजून घेण्यासाठी गुणात्मक डेटा (qualitative data) गोळा केला जातो. मुलाखती, गट चर्चा (focus groups), आणि सामग्री विश्लेषण (content analysis) यांचा वापर केला जातो.
या विविध पद्धतींचा वापर करून, सामाजिक मानसशास्त्रज्ञ मानवी वर्तनाचे अधिक चांगले आकलन करतात आणि सामाजिक समस्यांवर उपाय शोधण्याचा प्रयत्न करतात.