परिचय:
कळ्य़ाचे बी, ज्याला इंग्रजीमध्ये Rapeseed म्हणतात, हे तेलबियांच्या (oilseed) कुटुंबातील एक महत्त्वाचे पीक आहे. ह्या बियांचा उपयोग तेल काढण्यासाठी करतात आणि ते तेल अनेक खाद्यपदार्थांमध्ये वापरले जाते.

उपयोग:

• तेल उत्पादन: कळ्य़ाच्या बिया तेल उत्पादनासाठी मुख्यत्वे वापरल्या जातात. हे तेल स्वयंपाकासाठी, तसेच औद्योगिक कामांसाठी उपयुक्त आहे.
• पशुखाद्य: तेल काढल्यानंतर उरलेला भाग पशुखाद्य म्हणून वापरला जातो, कारण त्यात प्रथिने (proteins) भरपूर असतात.
• हिरवळीचे खत: काही ठिकाणी कळ्य़ाच्या पिकाचा उपयोग जमिनीसाठी हिरवळीचे खत म्हणून करतात.

उत्पादन क्षेत्र:
कळ्य़ाचे बी जगातील अनेक भागांमध्ये घेतले जाते, जसे की युरोप, कॅनडा, चीन आणि भारत. भारतात, राजस्थान, मध्य प्रदेश, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेश या राज्यांमध्ये याची लागवड मोठ्या प्रमाणावर होते.

लागवड:
कळ्य़ाच्या बियाण्याची लागवड साधारणतः थंड हवामानात केली जाते. यासाठी चांगल्या निचऱ्याची जमीन लागते.

प्रक्रिया:
बियाण्यांपासून तेल काढण्यासाठी विविध प्रक्रिया वापरल्या जातात, ज्यात दाब देऊन तेल काढणे (pressing) आणि रासायनिक प्रक्रियांचा (chemical processes) समावेश असतो.

कळ्य़ाच्या तेलाचे फायदे:

• कळ्य़ाच्या तेलात ओमेगा-३ (omega-3) आणि ओमेगा-६ (omega-6) फॅटी ऍसिडचे (fatty acids) प्रमाण चांगले असते.
• हे तेल कोलेस्ट्रॉल (cholesterol) मुक्त असते.

निष्कर्ष:
कळ्य़ाचे बी एक बहुउपयोगी पीक आहे. तेल उत्पादन, पशुखाद्य आणि जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी याचा उपयोग होतो.

अधिक माहितीसाठी:
तुम्ही खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• vikaspedia.in - Rapeseed and Mustard
• agri.maharashtra.gov.in - Package of practices of oilseed crops (pg 33)