मूळव्याध (Piles/Hemorrhoids) हा एक गुदद्वारासंबंधी (Rectal) आजार आहे. गुदद्वाराच्या आणि মলद्वारच्या (Anus) रक्तवाहिन्यांमध्ये सूज आल्यामुळे मूळव्याध होतो.

मूळव्याधाची कारणे:

• बद्धकोष्ठता (Constipation)
• गरोदरपण (Pregnancy)
• जास्त जोर लावणे
• लठ्ठपणा (Obesity)
• आहारात फायबरची (Fiber) कमतरता

मूळव्याधाची लक्षणे:

• गुदद्वाराजवळ खाज येणे
• गुदद्वारातून रक्तस्त्राव होणे
• शौचाच्या वेळी वेदना होणे
• गुदद्वाराजवळ गाठ जाणवणे

मूळव्याधाचे प्रकार:

1. बाह्य मूळव्याध: गुदद्वाराच्या बाहेरच्या बाजूला होतो.
2. आंतरिक मूळव्याध: गुदद्वाराच्या आतल्या बाजूला होतो.

मूळव्याधावरील उपचार:

• घरगुती उपचार:
  • फायबरयुक्त आहार घ्या.
  • भरपूर पाणी प्या.
  • सिट्झ बाथ (Sitz bath) घ्या. (सिट्झ बाथ म्हणजे काय?: कोमट पाण्यात १०-१५ मिनिटे बसा.)
  • बर्फ लावा.
• वैद्यकीय उपचार:
  • मलई (Cream) आणि सपोसिटरीज (Suppositories): यामुळे सूज आणि वेदना कमी होतात.
  • स्क्लेरोथेरपी (Sclerotherapy): रक्तवाहिन्या लहान करण्यासाठी इंजेक्शन दिले जाते.
  • banding (Rubber band ligation): मूळव्याधाला रबर बँड बांधून रक्तपुरवठा थांबवला जातो.
  • शस्त्रक्रिया (Surgery): गंभीर प्रकरणांमध्ये शस्त्रक्रिया केली जाते.

मूळव्याधामध्ये काय खावे (पथ्य):

• फायबरयुक्त पदार्थ: फळे, भाज्या, आणि धान्य (Fruits, vegetables, and grains).
• पाणी: भरपूर पाणी प्यावे.
• दही: प्रोबायोटिक्स (Probiotics) असल्यामुळे पचनक्रिया सुधारते.

मूळव्याधामध्ये काय टाळावे:

• जंक फूड (Junk food) आणि तेलकट पदार्थ (Oily food).
• मसालेदार पदार्थ (Spicy food).
• processed food (प्रक्रिया केलेले अन्न).
• अल्कोहोल (Alcohol) आणि कॅफिन (Caffeine).

टीप: कोणताही उपचार करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी:

• Mayo Clinic - Hemorrhoids
• WebMD - Hemorrhoids Basics