वैज्ञानिक दृष्टिकोन विज्ञान

विज्ञान वादाची वैशिष्ट्ये स्पष्ट करा?

2 उत्तरे
2 answers

विज्ञान वादाची वैशिष्ट्ये स्पष्ट करा?

0
विज्ञानाच्या अभ्यासावर आणि उपयोजनावर आधारित दृष्टीकोन म्हणजे विज्ञानवाद. याची काही वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत: * **अनुभवजन्य पुरावा:** विज्ञानवाद हा अनुभवजन्य पुराव्यावर आधारित आहे. याचा अर्थ असा की वैज्ञानिक निष्कर्ष प्रयोग, निरीक्षण आणि डेटा विश्लेषण यांसारख्या अनुभवजन्य पद्धतींद्वारे समर्थित असले पाहिजेत. * **वस्तुनिष्ठता:** विज्ञानवाद वस्तुनिष्ठतेवर जोर देतो. वैज्ञानिकांनी त्यांचे वैयक्तिक bias किंवा पूर्वग्रह त्यांच्या संशोधनात हस्तक्षेप करू नये यासाठी प्रयत्न केले पाहिजेत. * **तार्किक विचार:** विज्ञानवाद तार्किक विचारांवर अवलंबून असतो. वैज्ञानिक निष्कर्ष वैध युक्तिवादांवर आधारित असले पाहिजेत. * **शंकावाद:** विज्ञानवाद शंकावादाला प्रोत्साहन देतो. वैज्ञानिकांनी त्यांच्या स्वतःच्या आणि इतरांच्या दाव्यांवर प्रश्नचिन्ह उभे केले पाहिजेत. * **पुनरावृत्ती:** वैज्ञानिक निष्कर्ष पुनरावृत्ती करण्यायोग्य असले पाहिजेत. याचा अर्थ असा की इतर वैज्ञानिक समान परिस्थितीत समान परिणाम प्राप्त करण्यास सक्षम असावेत. * **सार्वत्रिक:** विज्ञानवाद हा सार्वत्रिक आहे. वैज्ञानिक निष्कर्ष जगातील कोठेही लागू असले पाहिजेत. * **प्रगतीशील:** विज्ञानवाद हा प्रगतीशील आहे. नवीन ज्ञान उपलब्ध होत असताना वैज्ञानिक निष्कर्ष बदलू शकतात. विज्ञानवाद हा जगाला समजून घेण्यासाठी एक शक्तिशाली दृष्टीकोन आहे. हे आपल्याला नैसर्गिक जगाबद्दल अधिक जाणून घेण्यास आणि समस्या सोडविण्यास मदत करते. तथापि, विज्ञानवादाच्या काही मर्यादा आहेत हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे. उदाहरणार्थ, विज्ञानवाद नैतिक किंवा आध्यात्मिक प्रश्नांची उत्तरे देऊ शकत नाही.
उत्तर लिहिले · 18/1/2022
कर्म · 0
0

विज्ञान वादाची (Scientific Method) वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

  1. अनुभवजन्य पुरावा (Empirical Evidence):

    विज्ञानाचा आधार हा निरीक्षणातून व प्रयोगातून मिळालेल्या पुराव्यावर असतो. केवळ कल्पना किंवा समजुतींवर विसंबून न राहता, प्रत्यक्षdata जमा करून निष्कर्ष काढले जातात.

  2. वस्तुनिष्ठता (Objectivity):

    वैज्ञानिक दृष्टिकोन वस्तुनिष्ठ असतो. वैयक्तिक आवड-निवड, भावना किंवा पूर्वग्रह बाजूला ठेवून निष्पक्षपणेdataचे विश्लेषण केले जाते.

  3. तपासणीযোগ্যता (Testability):

    वैज्ञानिक गृहितके (hypotheses) तपासण्याযোগ্য असावी लागतात. प्रयोगांद्वारे त्यांची सत्यता पडताळता येते. गृहितक चुकीचे ठरल्यास ते नाकारले जाते किंवा सुधारले जाते.

  4. पुनरावृत्ती (Replicability):

    वैज्ञानिक प्रयोगांचे निष्कर्ष इतर संशोधकांनी पुन्हा त्याच पद्धतीने प्रयोग करून तपासले जावेत, जेणेकरून निष्कर्षांची নির্ভরযোগ্যता নিশ্চিত करता येते.

  5. पूर्वानुमान क्षमता (Predictive Power):

    वैज्ञानिक सिद्धांत भविष्यातील घटनांविषयी भाकीत करू शकतात. हे भाकीतdata आणि निरीक्षणांवर आधारित असतात.

  6. साधेपणा (Parsimony/Simplicity):

    एखाद्या घटनेचे स्पष्टीकरण देण्यासाठी अनेक गृहितके उपलब्ध असल्यास, सर्वात सोप्या गृहितकाला प्राधान्य दिले जाते. यालाच 'ओक्कमचा razor' (Occam's Razor) म्हणतात.

  7. सुधारणात्मक (Falsifiability):

    वैज्ञानिक सिद्धांत अंतिम नसतात. नवीनdata आणि पुराव्यानुसार ते सुधारले जाऊ शकतात किंवा पूर्णपणे नाकारले जाऊ शकतात. Karl Popper यांनी यावर जोर दिला आहे.

टीप: ही वैशिष्ट्ये विज्ञानाला इतर ज्ञान पद्धतींपेक्षा वेगळी ठरवतात आणि विज्ञानाला अधिक विश्वसनीय बनवतात.

उत्तर लिहिले · 22/3/2025
कर्म · 980

Related Questions

वैज्ञानिकांना विचारलेले काही रंजक प्रश्न व त्याची त्यांनी दिलेली उत्तरे?
वैज्ञानिक दृष्टिकोन थोडक्यात लिहा?