दाब ( Pressure )

पृष्ठभागाच्या  क्षेत्रावर लागू केलेल्या शक्तीला दाब असे म्हणतात.



दाब [ P  ] = F/A ( पृष्ठाची अनुलंब शक्ती
/ पृष्ठकचे   क्षेत्र)

दाबचे  S.I एकक  N /  M² आहे,
ज्याला पास्कल (Pa) म्हणून देखील ओळखले जाते!  दाब  एक अदिश राशि   आहे.

■ वायुमंडलीय दाब: -

सामान्यत: वातावरणाचा दाब हा पाराच्या ७६ सेमी लांबीच्या स्तंभाद्वारे समुद्राच्या पातळीवर ० डिग्री सेल्सियस ते  ४५° अक्षांशांवर लावलेला दाब आहे.  हे पाराच्या ७६ सेमी लांबीच्या कॉलमच्या वजनाइतके आहे जे चौरस सेंमी आहे.  वातावरणाचा दाबचा S.I  एकक बार ( Bar ) आहे.

१ बार = १०चा ५ वा घात /M²

पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या वर चढताना वातावरणाचा दाब कमी होतो,

ज्यामुळे

1. टेकड्यांवर स्वयंपाक करण्यात अडचण,
2. हवेत बसलेल्या प्रवाशाच्या फाउंटेनपेन चे  शाई  बाहेर निघुन जाते.

वायुमंडलीय दाबचे मोजमाप बॅरोमीटरने केले जाते.  या मदतीने हवामान अंदाज देखील तयार केला जाऊ शकतो. 

१.जेव्हा बॅरोमीटरचे पट्टी अचानकपणे खाली  पडते तेव्हा वादळ होण्याची शक्यता असते. 

२.जेव्हा बॅरोमीटर पट्टी हळू हळू खाली पडतो  तेव्हा पावसाची शक्यता असते. 

३.जेव्हा बॅरोमीटर पट्टी हळूहळू वाढते तेव्हा दिवस स्पष्ट राहण्याची शक्यता असते.

■ द्रवपदार्थात दाब : -


पात्राच्या पृष्ठभागावर किंवा पात्राच्या पृष्ठभागाच्या क्षेत्रावरील द्रवपदार्थाच्या रेणूंनी काढलेल्या शक्तीला द्रवपदार्थाचा दाब असे म्हणतात.  द्रवपदार्थाच्या आत द्रवच्या कारणाने  होणारा दबाव, द्रव्याच्या पृष्ठभागापासून बिंदुच्या खोली ( h ) , द्रवच घनत्व  ( d ) गुरुत्वाकर्षण त्वरण  ( g ) च्या उत्पादनाच्या बरोबरीचा असतो.

उदा.

P (  दाब ) = h×d×g

◆ द्रव्यात  दाबचे  नियम :-

  १. स्थिर द्रव असलेल्या समान क्षैतिज प्लेनमधील सर्व बिंदूंवर दबाव स्थिर असतो.

२. स्थिर द्रव आत एका बिंदूवरील दबाव प्रत्येक दिशेने समान असतो. द्रवपदार्थाच्या आत एका बिंदूवरील दाब स्वतंत्र विमानापासून बिंदूच्या खोलीच्या प्रमाणात थेट प्रमाणात असतो.

३. एका वेळी द्रवपदार्थाचा दबाव द्रवपदार्थाच्या घनतेवर अवलंबून असतो. 

४.जेव्हा घनता जास्त असते तेव्हा दबाव देखील जास्त असतो. 



■ पासकलचे द्रव दाब संबंधी नियम


पास्कलच्या द्रव दाब संबधी  पहिला नियम :-

१.जर गुरुत्वाकर्षणाचा परिणाम उपेक्षणीय मानला गेला तर, तरल द्रव्याच्या आत प्रत्येक बिंदूवरील दबाव समतोल स्थितीत समान असतो. 

पास्कलच्या  दुसरे नियम :-

२.एखाद्या पात्रात बंद असलेल्या द्रवाच्या भागावर काम करणारी शक्ती द्रवपदार्थाद्वारे समान परिमाणात सर्व दिशेने प्रसारित केली जाते. 


पास्कलच्या नियमाच्या आधारित काही उपकरणे आहेत:

हायड्रॉलिक लिफ्ट, हायड्रॉलिक प्रेस, हायड्रॉलिक ब्रेक इ.

  द्रवपदार्थाचा दबाव ज्या पात्रामध्ये द्रव ठेवला जातो त्या आकार किंवा आकारावर अवलंबून नसतो.

धन्यवाद

🚩जय शिवराय🚩

 भौतिक शास्त्रात दाब ही संकल्पना द्रव व वायू या प्रवाही पदार्थाबाबत वापरण्यात आली आहे.

 एकक क्षेत्रफळाच्या पृष्ठभागावर लंब दिशेने क्रिया करणाऱ्या बलाच्या परिणामाला त्या पृष्ठ भागावरील दाब असे म्हणतात.

दाबामधील बदल दर्शविण्यासाठी दाबमापी (बॅरोमीटर ) हे एक साधे व सोपे उपकरण वापरले जाते.

 द्रवातील कोणत्याही बिंदुवरील दाब त्या बिंदुच्या द्रवातील खोलीवर अवलंबून असतो.

वस्तूवर लावलेल्या बलाची दिशा वस्तूच्या पृष्ठभागाला लंब असेल तर त्या बलाचा वस्तूवर होणारा परिणाम सर्वाधिक असतो.एखाद्या पृष्ठभागावर लावलेल्या बलाचा परिणाम किती होतो हे लावलेल्या बलाचे परिमाण, बलाची दिशा आणि बल लावलेल्या पृष्ठभागाचे क्षेत्रफळ यावर अवलंबून असते. बलाच्या अशा एकत्रित परिणामाला दाब म्हणतात.

दाब म्हणजे एखाद्या वस्तूच्या पृष्ठभागावर लंबवत दिशेने लागणारे बल होय.