भौतिकशास्त्र

चलाची मोजपट्टी (Slide rule) हे एक गणितीय उपकरण आहे, जे गुणाकार, भागाकार, वर्गमूळ आणि त्रिकोणमितीय कार्ये करण्यासाठी वापरले जाते. चलाची मोजपट्टी अनेक प्रकारात उपलब्ध आहेत, त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे आहेत:

• सरळ पट्टी स्लाइड नियम (Straight Slide Rule): हा सर्वात सामान्य प्रकार आहे. यात एक स्थिर भाग असतो आणि दुसरा भाग पहिल्या भागावर सरळ रेषेत सरकतो.
• वर्तुळाकार स्लाइड नियम (Circular Slide Rule): या प्रकारात, नियम एका वर्तुळाकार डिस्कवर चिन्हांकित केलेले असतात. हे नियम लहान आणि पोर्टेबल असतात.
• बेल-पॉस्ट स्लाइड नियम (Bell-Post Slide Rule): हे विशेष नियम आहेत, जे विशिष्ट उद्योगांसाठी तयार केले जातात, जसे की विमानन किंवा अभियांत्रिकी.
• ड्युप्लेक्स स्लाइड नियम (Duplex Slide Rule): या नियमाच्या दोन्ही बाजूंनी आकडेवारी वाचता येते, ज्यामुळे जटिल गणिते करणे सोपे होते.

चलाची मोजपट्टी हे आता कालबाह्य उपकरण असले, तरी ते अभियांत्रिकी आणि विज्ञान क्षेत्रात एकेकाळी महत्त्वाचे साधन होते.

खरी प्रतिमा (Real Image) ही नेहमी अवतल (Concave) आरश्यात दिसते.

अवतल आरसा: या आरशाचा पृष्ठभाग आतून वक्र असतो. जेव्हा प्रकाश किरणे या आरशावर पडतात, तेव्हा ती एका विशिष्ट बिंदूत एकत्र येतात आणि खरी प्रतिमा तयार होते. ही प्रतिमा उलटी (Inverted) असते.

उदाहरण: टॉर्चलाइट, हेडलाइट्स आणि दंतवैद्य (Dentists) वापरतात ते आरसे.

उत्तल आरसा (Convex Mirror): या आरशात प्रतिमा लहान दिसते आणि ती आभासी (Virtual) असते.

समतल आरसा (Plane Mirror): या आरश्यात प्रतिमा सरळ (Erect) आणि आभासी असते. तिची साइज वस्तूएवढीच असते.

केशिकत्व (Capillary action):