परीक्षेचे स्वरूप

UPSC परीक्षा तीन टप्प्यांमध्ये होते:

1. पूर्व परीक्षा (Preliminary Examination): वस्तुनिष्ठ प्रश्न (MCQ)
2. मुख्य परीक्षा (Main Examination): लेखी परीक्षा
3. मुलाखत (Interview): व्यक्तिमत्व चाचणी

विषय

UPSC परीक्षेत खालील विषय असतात:

• पूर्व परीक्षा:
  • सामान्य अध्ययन पेपर १ (General Studies Paper I)
  • सामान्य अध्ययन पेपर २ (CSAT - Civil Services Aptitude Test)
• मुख्य परीक्षा:
  • पेपर १: निबंध (Essay)
  • पेपर २: सामान्य अध्ययन १ (GS I) - भारतीय वारसा आणि संस्कृती, इतिहास, भूगोल
  • पेपर ३: सामान्य अध्ययन २ (GS II) - शासन, संविधान, राजकारण, सामाजिक न्याय आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध
  • पेपर ४: सामान्य अध्ययन ३ (GS III) - तंत्रज्ञान, अर्थव्यवस्था, जैवविविधता, पर्यावरण, सुरक्षा आणि आपत्ती व्यवस्थापन
  • पेपर ५: सामान्य अध्ययन ४ (GS IV) - नैतिकता, प्रामाणिकपणा आणि योग्यता
  • पेपर ६ आणि ७: वैकल्पिक विषय (Optional Subjects) - दोन पेपर

तयारी कशी करावी?

UPSC परीक्षेची तयारी करण्यासाठी खालील गोष्टी महत्त्वाच्या आहेत:

1. अभ्यासक्रम (Syllabus) समजून घ्या: UPSC चा अभ्यासक्रम UPSC च्या website वर उपलब्ध आहे. UPSC Official Website
2. वेळेचे नियोजन: प्रत्येक विषयाला पुरेसा वेळ द्या.
3. नियमित अभ्यास: दररोज नियमितपणे अभ्यास करा.
4. नोट्स तयार करा: महत्वाच्या गोष्टींची नोंद ठेवा.
5. उत्तरे लिहा: मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिका (Question papers) सोडवा.

कोणती पुस्तके वाचावीत?

UPSC साठी काही महत्त्वाची पुस्तके:

• NCERT पुस्तके: इयत्ता ६ वी ते १२ वी पर्यंतची NCERTची पुस्तके (इतिहास, भूगोल, नागरिकशास्त्र, अर्थशास्त्र) NCERT Official Website
• सामान्य अध्ययन:
  • भारतीय अर्थव्यवस्था - रमेश सिंग
  • भारतीय राजव्यवस्था - एम. लक्ष्मीकांत
  • आधुनिक भारताचा इतिहास - स्पेक्ट्रम
  • पर्यावरण - शंकर IAS
• चालू घडामोडी (Current Affairs): वर्तमानपत्रे (The Hindu, Indian Express) आणि मासिके (Yojana, Kurukshetra)

अभ्यासाची सुरुवात कुठून करावी?

अभ्यासाची सुरुवात NCERT पुस्तकांपासून करा. मूलभूत संकल्पना स्पष्ट झाल्यावर संदर्भ पुस्तके (Reference books) वाचा.

अभ्यासाचे नियोजन कसे करावे?

अभ्यासाचे नियोजन करण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात घ्या:

• ध्येय निश्चित करा: किती वेळात अभ्यासक्रम पूर्ण करायचा आहे ते ठरवा.
• वेळापत्रक तयार करा: प्रत्येक विषयासाठी वेळ निश्चित करा.
• विषयांची विभागणी करा: सोपे आणि कठीण विषय विभागून घ्या.
• नियमित आढावा: आपल्या प्रगतीचा नियमितपणे आढावा घ्या.

अकॅडमीशिवाय घरी अभ्यास कसा करावा?

अकॅडमीशिवाय घरी अभ्यास करण्यासाठी:

• स्वयंशिस्त: स्वतःला अभ्यासासाठी तयार करा.
• ऑनलाइन संसाधने: इंटरनेटवर उपलब्ध असलेल्या शैक्षणिक सामग्रीचा वापर करा. (उदा. UPSC च्या वेबसाईट, अभ्यासक्रम, मागील प्रश्नपत्रिका)
• ग्रुप स्टडी: आपल्या मित्रांसोबत चर्चा करा आणि अभ्यासातील शंका दूर करा.
• टेस्ट सिरीज: नियमितपणे टेस्ट सिरीज सोडवा.