पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षण कक्षेच्या बाहेर कृत्रिम उपग्रह कसे फिरतात हे स्पष्ट करण्यासाठी, काही गोष्टी समजून घेणे आवश्यक आहे:

1. Newton चा गतीचा पहिला नियम: वस्तू स्थिर राहते किंवा एकाच गतीने सरळ रेषेत फिरत राहते, जोपर्यंत तिच्यावर बाह्य बल कार्य करत नाही. या नियमानुसार, उपग्रहांना एकदा गती मिळाल्यावर ते त्याच गतीने पुढे जात राहतात.
2. गुरुत्वाकर्षण बल: पृथ्वी आणि उपग्रह यांच्यामध्ये गुरुत्वाकर्षण बल असते. हे बल उपग्रहांना पृथ्वीच्या दिशेने खेचत असते.
3. उपग्रहाची गती : उपग्रह एका विशिष्ट वेगाने पृथ्वीभोवती फिरतात. ही गती आणि गुरुत्वाकर्षण बल यांच्यामुळे उपग्रह एका विशिष्ट कक्षेत (Orbit) फिरत राहतात.

उपग्रह हालचाल कशी करतात:

• प्रक्षेपपण (Launching): उपग्रहांना शक्तिशाली रॉकेटच्या साहाय्याने पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षण कक्षेबाहेर विशिष्ट उंचीवर सोडले जाते.
• गती : रॉकेट उपग्रहांना आवश्यक गती देते. ही गती त्यांना पृथ्वीभोवती फिरण्यासाठी पुरेसे असते.
• कक्षा : उपग्रहाची गती आणि पृथ्वीचे गुरुत्वाकर्षण बल यांचा समतोल राखला जातो, त्यामुळे उपग्रह एका विशिष्ट कक्षेत फिरत राहतो.
• बाह्य बल नाही : अंतराळात हवा नसल्यामुळे घर्षण (Friction) नसते, त्यामुळे उपग्रहांना त्यांची गती टिकवून ठेवणे सोपे जाते.

उदाहरण:

समजा, तुम्ही एक चेंडू फेकला. चेंडू वर जाऊन खाली पडतो, कारण पृथ्वी त्याला खाली खेचते. त्याचप्रमाणे, उपग्रह पृथ्वीभोवती फिरतात, पण ते खाली पडत नाहीत, कारण त्यांची गती खूप जास्त असते आणि ते सतत पुढे सरळ रेषेत जाण्याचा प्रयत्न करतात. पृथ्वीचे गुरुत्वाकर्षण त्यांना खाली खेचते, त्यामुळे ते एका वर्तुळाकार कक्षेत फिरत राहतात.

या माहितीवर अधिक तपशील पाहण्यासाठी आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

• नासा (NASA)
• युरोपियन स्पेस एजन्सी (ESA)

आशा आहे की, या स्पष्टीकरणामुळे तुम्हाला उपग्रह कसे फिरतात हे समजले असेल.