तोतरेपणा/अडखळत बोलणे
_______________________

* वेखंड व अक्कलकाढा चूर्ण दिवसातून तीन वेळा मधातून देणे.

* पाच काळीमिरी रोज चावून खाणे.

* पाच बदाम रोज लोण्याबरोबर खाणे.

* पिंपळाची पिकलेली चार ताजी फळे अथवा या फळांचे एक चमचा चूर्ण किंवा पिंपळाच्या सालीचे चूर्ण, मधाबरोबर सलग सहा महिने घेतल्यास वाणी स्पष्ट होते व तोतरेपणा, बोबडेपणा जातो.

* दोन चमचे अख्खे धणे रात्री काचेच्या ग्लासमध्‍ये पाण्यात भिजवून ठेवावे, सकाळी ते पाणी धण्यासह अर्धे होईल इतपत उकळावे, कोमट झाल्यावर गाळून या पाण्याने गुळण्या(Gargles) कराव्या.

* अंगठा व तर्जनी यांना मध लावावे. जीभ बाहेर काढून अंगठा जिभेखाली व तर्जनी जिभेवर ठेवून जिभेला आतून बाहेर अशी आठ-दहा वेळा मधाने मालीश (मसाज) करावी, या वेळेस मनात ‘ॐ’ चा उच्चार करावा.

* वेखंडाचा (Sweet flag root) एक ग्रॅम तुकडा दिवसातून दोनदा एक महिना चोखल्याने हा विकार दूर होतो.

* पाच बदाम रात्री पाण्यात भिजवुन ठेवावे, सकाळी त्याची साले काढुन पांढर्‍या लोण्याबरोबर किंवा गायीच्या तुपाबरोबर चावुन खावीत.

* एक चमचा ब्राम्ही चूर्ण, मधातून किंवा दुधातून, दोनवेळा घ्यावे.

रोज आवळा खाल्ल्याने तोतरपणा लवकरच कमी होऊन परिणाम दिसून येईल.

१९ वर्षांच्या मुलाला तोतरे बोलण्याची समस्या आहे आणि त्याला "र" आणि "ळ" हे अक्षर असलेले शब्द बोलण्यात अडचण येते आहे, तर खालील उपाय उपयुक्त ठरू शकतात: