अर्थ पतसंस्था

जर पतसंस्था सोसायटी बरखास्त झाली, तर गंगाजळीबद्दल काय नियम असतो? ती कोणी घ्यायला पाहिजे?

2 उत्तरे
2 answers

जर पतसंस्था सोसायटी बरखास्त झाली, तर गंगाजळीबद्दल काय नियम असतो? ती कोणी घ्यायला पाहिजे?

5
⚀सार्वजनिकरित्या ठेवी गोळा करण्याची परवानगी फारच थोड्या आस्थापनांना दिली गेली आहे. ज्यातपतसंस्था, सहकारी बँकांसह, वाणिज्य बँका तसेच रिझव्‌र्ह बँकेकडून ठेवी गोळा करण्यासाठी वैध नोंदणी प्रमाणपत्रधारक बिगर बँकिंग वित्तीय संस्था (एनबीएफसी)यांचा प्रामुख्याने समावेश आहे. सर्वच एनबीएफसींना ठेवी गोळा करण्याची परवानागी नाही आणि परवानगी असलेल्या एनबीएफसीची यादी रिझव्‌र्ह बँकेच्या वेबस्थळावर (www.rbi.org.in) उपलब्धआहे. या व्यतिरिक्त गृह वित्त संस्थांना (एचएफसी) ठेवी गोळा करता येतात आणि त्यांचे नियमन नॅशनल हाऊसिंग बँकेकडून केले जाते. शिवाय, निर्मिती, बांधकाम, पायाभूत विकास वगरे क्षेत्रात कार्यरत बिगर-बँक, बिगर-वित्त कंपन्यांची एक वर्गवारी आहे, ज्या कंपनी कायदा, १९५६ नुसार नोंदणीकृत आणि ठेवी गोळा करण्याची क्रियेसंदर्भात त्यांचे नियमन कंपनी व्यवहार मंत्रालयाकडून (एमसीए) केले जाते.सुरक्षितता व तरलता पैलूबँकांच्या मुदत ठेवींबाबत एक विशिष्ट प्रमाणात सुरक्षिततता असते. प्रत्येक खातेदाराच्या १ लाख रुपयांपर्यंत रकमेच्या ठेवी या रिझव्‌र्ह बँकेच्या ठेवी विमा आणि पत हमी महामंडळाकडून सुरक्षित असतात. अर्थात कुणा व्यक्तीची ठेवींची मुद्दल ५ लाख रुपये असेल आणि जर बँकेचे दिवाळे निघाले तर त्यातील १ लाख रुपये विम्याने संरक्षित असतात. वरचे ४ लाख रु. आणि ठेवींवरील व्याज रकमेचे नुकसान मात्र त्या व्यक्तीला सोसावे लागेल. कंपनीच्या ठेवी जर कंपनी कायदा, १९५६ च्या कलम ५८ ए अन्वये गोळा केल्या जात असल्या तरी त्यांना कसलेही विम्याचे संरक्षण नसते. बँकांच्या मुदत ठेवी आणि कंपनी ठेवींमधील आणखी एक फरक हा की, बँकांच्या ठेवी सहजपणे मोडता येतात.ठेवी स्वीकारणाऱ्या एनबीएफसींना त्यांच्या ठेवींदारांना कमाल किती व्याज देता येईल याचे नियमन रिझव्‌र्ह बँकेद्वारे केले जाते. त्यामुळे गुंतवणूक करताना व्याजदरातील तफावत हा स्वाभाविक महत्त्वाचा घटक ठरतो. तथापि कंपनीठेव योजना या असुरक्षित (unsecured) गुंतवणूक वर्गवारीत मोडणाऱ्या आहेत.
☙ पतसंस्था जर काही कारणाने बौड़ली तर सहकार खाते गंगाजळी वर निंयत्रण ठेवते.
0
जर एखादी पतसंस्था किंवा सोसायटी बरखास्त झाली, तर त्या संस्थेच्या गंगाजळी (Reserve Fund) च्या वितरणासंबंधी नियम काय आहेत आणि ती कोणाला मिळायला पाहिजे, याबद्दलची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:

गंगाजळी म्हणजे काय?

गंगाजळी म्हणजे संस्थेने जमा केलेला राखीव निधी. हा निधी संस्थेच्या आर्थिक अडचणीच्या काळात किंवा संस्थेच्या विकासासाठी वापरला जातो.

बरखास्तीनंतर गंगाजळीचे काय होते?

जेव्हा एखादी पतसंस्था किंवा सोसायटी बरखास्त होते, तेव्हा तिच्या मालमत्तेचे वितरण खालील प्राधान्यक्रमाने केले जाते:

  1. देणी आणि कर्ज: सर्वात आधी संस्थेची देणी आणि कर्ज फेडली जातात. यामध्ये ठेवीदारांचे पैसे, कर्मचाऱ्यांचे वेतन आणि इतर देणे यांचा समावेश असतो.
  2. गंगाजळी: देणी आणि कर्ज फेडल्यानंतर, शिल्लक राहिलेली गंगाजळी संस्थेच्या सदस्यांमध्ये वितरित केली जाते. गंगाजळीचे वितरण संस्थेच्या उपविधी (Bye-laws) नुसार केले जाते.

गंगाजळी कोणाला मिळते?

गंगाजळी सदस्यांमध्ये वितरित केली जाते, परंतु त्याचे नियम संस्थेच्या उपविधीमध्ये नमूद केलेले असतात. साधारणपणे, खालील गोष्टी विचारात घेतल्या जातात:

  1. सदस्यांचे योगदान: ज्या सदस्यांनी संस्थेमध्ये जास्त योगदान दिले आहे, त्यांना अधिक वाटा मिळतो.
  2. सदस्यता कालावधी: ज्या सदस्यांचा संस्थेमध्ये जास्त कालावधी होता, त्यांना अधिक प्राधान्य दिले जाते.
  3. समभाग (Shares): सदस्यांनी घेतलेल्या समभागांच्या प्रमाणात गंगाजळीचे वितरण केले जाते.

कायद्यातील तरतूद:

महाराष्ट्र सहकारी संस्था अधिनियम १९६० (Maharashtra Cooperative Societies Act, 1960) आणि त्या अंतर्गत असलेले नियम, तसेच संस्थेचे उपविधी गंगाजळीच्या वितरणाचे मार्गदर्शन करतात.

अधिक माहितीसाठी:

सहकार खाते, महाराष्ट्र शासन (Department of Cooperation, Government of Maharashtra): sahakarayukta.maharashtra.gov.in

हे नियम संस्थेच्या उपविधीनुसार बदलू शकतात, त्यामुळे संस्थेचे उपविधी तपासणे आवश्यक आहे.
उत्तर लिहिले · 14/3/2025
कर्म · 980

Related Questions

पतसंस्था चालू करण्यासाठी काय करावे लागेल?
पतसंस्थेमध्ये आपण पैसे कसे कमवू शकतो किंवा पतसंस्था नेमकी कशी काम करते?
पतसंस्था कशी सुरू करावी?
पतसंस्थेचे विविध नियम व कायदे सांगा?
मला पतसंस्था ग्रामीण भागात सुरू करायची आहे, या संबंधी मार्गदर्शन करावे?
मला नवीन ग्रामीण नागरी पतसंस्था टाकायची आहे, सुरुवातीला भाग भांडवल किती लागेल?