↙कुणीही आपले गाव, घर सोडून आनंदाने बाहेर जात नाही. परिस्थितीच त्यांना तसे करण्यास मजबूर करते. गेल्या काही वर्षांतील हवामान बदल, हवा, पाण्याचे प्रदूषण, साथीचे रोग, दुष्काळ, गरिबी, भूकंप, सुनामी, महापूर तसेच ज्वालामुखीच्या राखेने शेती आणि पिकांचे होणारे नुकसान ही लोकांच्या स्थलांतराची महत्त्वाची कारणे आहेत.
🕯स्थलांतराची कारणे 🕯
1) पाण्याचे प्रदूषण -जगभरात पाण्याच्या प्रदूषणाने गंभीर समस्या निर्माण केली आहे. कीटकनाशके, तणनाशके आणि रासायनिक खतांचा अनियंत्रित वापर; याशिवाय शहरी भागातील दूषित घाण पाणी नदीपात्रात सोडल्याने वाहते पाणीदेखील प्रदूषित होत आहे. या पाण्याच्या वापराने रोगराईपसरण्यास सुरवात झाली आहे. देशातील विविध भागांत कॉलरा, गॅस्ट्रोच्या साथी पसरत आहेत. पिण्यासाठी चांगले स्वच्छ, निर्जंतुक पाणी उपलब्ध होत नसल्यानेदेखील स्थलांतरात वाढ होतानादिसते. पाण्यामध्ये शिसे, ऍल्युमिनियम आणि इतर घातक घटक मोठ्या प्रमाणात आढळून येत आहेत. त्याचाही परिणाम मानवाच्या मज्जासंस्थांवर होतो. पाण्याच्या प्रदूषणातून किडनीचे रोग, रक्तवाहिन्यांवर परिणाम होणे, डोळ्यांवर परिणाम होणे, आतड्यांवर परिणाम झाला आहे.2) भूकंप - किल्लारीसारखे भूकंप जगभर अधूनमधून होतात. त्यातून स्थलांतर होते. जपानमध्ये सातत्याने भूकंप होतात.3) सुनामी - सुनामीमुळे अनेक वेळा मानवी वस्त्यांचे नुकसान होते. त्यातून स्थलांतर होते. सन 2005 मध्ये आलेल्या सुनामीने सुमात्रा, भारताच्यादक्षिण किनारपट्टीवरील मानवी वस्तीवरपरिणाम झाला.4) आवाजाचे प्रदूषण - काही भागात खाणींच्या स्फोटाचे आवाज, विमानतळामुळे विमानांचे, आगगाडीचे, वाहतुकीचे आवाज याचा त्रास होण्यामुळे स्थलांतर होते. निद्रानाशासारखे विकार जडतात.5) महापूर - महापुराने नुकसान होण्याचेप्रकार वाढत असून, लोक विस्थापित होतात.6) ज्वालामुखी - ज्वालामुखीमुळे मोठ्या प्रमाणात राख हवेत मिसळते. काहीभागातील शेतीचे नुकसान मोठ्या प्रमाणात झाल्याची उदाहरणे जगभर आहेत. त्यामुळे ज्या भागात ज्वालामुखी होतात, तेथे स्थलांतर होते. तेथील शेती नापिक होते.7) अणुभट्टीद्वारे बाहेर पडणारी राख त्या त्या भागातील हवेत प्रदूषण वाढवते. त्याचा काही लोकांना प्रचंड त्रास होतो. श्वसनाचे आजार वाढतात.9) भटक्या विमुक्त जातींचे स्थलांतर - मेंढपाळ आणि नंदीवाले आणि इतर काही लोकआपल्या चरितार्थासाठी वेगवेगळे व्यवसाय करतात. त्यामुळे त्यांना स्थलांतर करावे लागते.10) ऊस तोडणी कामगार - काही दुष्काळी पट्ट्यातील लोक बागायत क्षेत्राकडे ऊस तोडणीसाठी आपली गावे सोडून जातात, ते काही कालावधीसाठी दरवर्षी स्थलांतर करतात.