अभंग

गोकुळातील या गौळणी या पुराणातील श्रुती होत्या, सर्व देव हे गोपाळ होते आणि ऋषी मुनी हे पशु - पक्षी, वृक्ष - वल्ली होते. या सर्वांनी भगवान कृष्णा बरोबरच पृथ्वीवर अवतार धारण केला होता.

"तुका म्हणे धन्य त्यांचा व्यभिचार, साधिलें अपार निजसुख",

या शेवटच्या ओळी आहेत. त्या अभंगाच्या सुरवातीच्या ओळी काही अशा प्रकारे आहेत.

हरिअंगसंगे हरिरुप झाल्या । बोलो विसरल्या तया सुखा ||

व्याभिचारभावे भोगिले अनंता । वर्तोनि असता घराचारी ||

सकळा चोरोनि हरि जया चित्ती । धन्य त्या नांदती तयामध्ये ||

उणे पुरे त्यांचे पडो नेदी कांही । राखे सर्वाठायी देव तया ।।

न कळे लाघव ब्रह्मादिकां माव । भक्तिभावे देव केला तैसा ||

तुका म्हणे त्यांचा धन्य व्याभिचार । साधिले अपार निजसुख ||

सदर अभंगाचा व्यवस्थित विवेचन केल्यास, सर्व गौळणी या कृष्णाच्या भक्तीरसात मध्ये एवढ्या डूबून गेल्या आहेत, की त्यांचे स्वतः चे काही अस्तित्व राहिले नाही. काया, वाचा, मने त्या भगवान श्रीकृष्णार्पण झालेल्या आहेत. त्यामुळे त्यांना भले - बरे, चांगले - वाईट असे काही कळत नाही. त्यांनी श्रीकृष्ण भक्तीचा जो अनुभव घेतला आहे, त्यामध्ये सर्व करता - धरता पृथ्वीचा पालन कर्ता तो एक जग्गजीवन आहे.

जे काय घडत आहे, ते फक्त भगवान श्रीकृष्णाच्या लीला मुळेच होत आहे, आणि तो सर्वव्यापी असल्याने प्रत्येक गोष्ट तोच करून घेत आहे. त्याच्या शिवाय वाऱ्याचे पान पण हलत नाही, त्यामुळे आम्ही जे काय करतो, ते प्रेम आणि भक्ती म्हणून करीत आहे. सर्व ब्रह्मामंडातील हालचाली त्याच्या मुळे होतात. आमच्या कडुन काही जरी घडले तर ती त्याची मर्जी आहे. याच संदर्भ देऊन संत जगद्गुरू तुकाराम महाराज सांगत आहे की व्यभिचार झाला तरी त्यातून कुठलेही कुकर्म न घडता, त्यातून पण आत्मिक सुख आणि स्वानंद मिळणार आहे.

ज्ञानेश्वर म. सार्थ गाथा, उपासना काण्ड. प्रकरण :-१ ले, रूपवर्णन अभंग १

रुप पाहता लोचनी । सुख झाले वो साजणी ॥१॥ तो हा विठ्ठल बरवा। तो हा माधव बरवा ॥२॥ बहुता सुकृताची जोडी । म्हणुनी विठ्ठलीं आवडी ॥३॥ सर्व सुखाचे आगर। बापरखुमादेविवर ॥४॥

अर्थ:-

ज्ञानेश्वर माऊली हे मनरुपी सखी त्या माझ्या इष्टदेवतेचे रुप मी पाहिले व मला सुख प्राप्त झाले. तो देव कोणी त्याला विठ्ठल म्हणते तर कोणी त्याला माधव म्हणते. माझा गतजन्माच्या सकृतामुळे तो देव विठ्ठल मला आवडायला लागला. असा तो सर्व सुखाचे भांडार असलेला तो मला माझे आईवडिलांमुळे प्राप्त झाला असे माऊली म्हणतात

अर्थ:-

 ज्ञानेश्वर माऊली म्हणतात की जेव्हा मी हे भौतिक रूप (रूप) माझ्या आध्यात्मिक दृष्टीने (सतगुरुंनी दिलेले) पाहिले तेव्हा आनंद प्रकट होतो. होय, होय, हाच तो विठ्ठल, हाच तो माधव जो परम सुंदर आहे. मागील जन्माच्या पुण्यांमुळे भगवंताचे हित झाले आहे. तो सर्व सुखांचा साठा आहे.

या अभंगात संतांना दिलेली विशेषणे खालीलप्रमाणे आहेत:

• दयाळू: संत हे नेहमी लोकांवर दया करणारे असतात.
• क्षमाशील: ते लोकांच्या चुका माफ करतात.
• शांतीप्रिय: त्यांना शांती आवडते आणि ते नेहमी शांतता राखण्याचा प्रयत्न करतात.
• निःस्वार्थी: संत स्वतःच्या फायद्याऐवजी इतरांच्या हिताचा विचार करतात.
• प्रेमळ: ते सर्वांवर प्रेम करतात आणि त्यांना आपुलकीने वागवतात.

जनी म्हणे बा विठ्ठला जीवे न सोडी मी तुला ह्या ओळी संत जनाबाईंच्या अभंगातील आहेत. या ओळींचा अर्थ असा आहे की, जनी (जनाबाई) विठ्ठलाला (विष्णूला) म्हणतात की, "हे विठ्ठला, मी तुला माझ्या जीवापेक्षा जास्त जपणार आहे आणि कधीही सोडणार नाही." जनाबाई विठ्ठलावर त्यांची अनन्य भक्ती दर्शवतात.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

• मराठी बुक्स - संत जनाबाई

विवेक दर्पण हा संत एकनाथांनी लिहिलेला अभंग आहे.

अभंग:

अर्थ:

पहिला अभंग: (वृक्षवल्ली आम्हां सोयरे...)

दुसरा अभंग: (आता कोठे धावे मन...)

सांग सांग रखुमाबाई,

तुझ्या विठ्ठलाला,

तुझ्या विठ्ठलाने माझा,

नामा वेडा केला.

सांग सांग रखुमाबाई, panduranga mahima sang na