भरती प्रक्रिया

मंत्रालयातील कर्मचाऱ्यांची भरती महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग (MPSC) [https://mpsc.gov.in/ ] आणिSelection Board यांच्यामार्फत केली जाते.

मंत्रालयात विविध पदांसाठी भरती होते, जसे की:

• लिपिक (Clerk)
• सहाय्यक (Assistant)
• उप सचिव (Deputy Secretary)
• सचिव (Secretary)

प्रत्येक पदासाठी आवश्यक शैक्षणिक पात्रता वेगळी असते. सामान्यपणे, अर्जदाराकडे पदवी (Degree) असणे आवश्यक आहे.

भरतीसाठी लेखी परीक्षा (Written Exam) आणि मुलाखत (Interview) घेतली जाते.

MPSC च्या वेबसाइटवर ऑनलाइन अर्ज भरण्याची प्रक्रिया उपलब्ध आहे.

अर्जासोबत आवश्यक कागदपत्रे सादर करणे आवश्यक आहे, जसे की:

• शैक्षणिक प्रमाणपत्रे (Educational certificates)
• ओळखपत्र (Identity card)
• जात प्रमाणपत्र (Caste certificate) (आवश्यक असल्यास)

लेखी परीक्षा आणि मुलाखतीतील गुणांच्या आधारे अंतिम निवड केली जाते.

सरळसेवा (Direct Recruitment):

• व्याख्या: सरळसेवा भरती म्हणजे शासनाच्या विविध विभागांमध्ये थेट भरती करणे. ह्यामध्ये कोणत्याही संस्थेशी संलग्न न राहता थेट शासकीय सेवेत प्रवेश मिळतो.

• भरती प्रक्रिया: महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग (MPSC) किंवा इतर शासकीय संस्थांद्वारे परीक्षा घेतली जाते.

• नियुक्ती: गुणवत्तेनुसार शासकीय विभागात थेट नियुक्ती होते.

• उदाहरण: मंत्रालय लिपिक, तलाठी, पोलीसConstable.

जिल्हा परिषद भरती (Zilla Parishad Recruitment):

• व्याख्या: जिल्हा परिषदेच्या अंतर्गत विविध पदांसाठी भरती प्रक्रिया राबवली जाते. जिल्हा परिषद ही एक स्थानिक स्वराज्य संस्था आहे.

• भरती प्रक्रिया: जिल्हा निवड मंडळ किंवा संबंधित प्राधिकरणाद्वारे परीक्षा घेतली जाते.

• नियुक्ती: जिल्हा परिषदेच्या अंतर्गत विविध विभागांमध्ये नियुक्ती होते. (शिक्षक, ग्रामसेवक, आरोग्य सेवक)

• उदाहरण: शिक्षक, ग्रामसेवक, आरोग्य सेवक.

फरक:

1. नियंत्रण: सरळसेवा ही राज्य सरकारच्या अखत्यारीत येते, तर जिल्हा परिषद स्थानिक स्वराज्य संस्थेच्या अखत्यारीत येते.

2. कार्यक्षेत्र: सरळसेवेतील कर्मचाऱ्यांचे कार्यक्षेत्र राज्य पातळीवर असू शकते, तर जिल्हा परिषद कर्मचाऱ्यांचे कार्यक्षेत्र जिल्हा स्तरावर असते.

3. भरती प्रक्रिया: सरळसेवेची भरती प्रक्रिया MPSC किंवा तत्सम संस्थांद्वारे होते, तर जिल्हा परिषदेची भरती जिल्हा निवड मंडळाद्वारे होते.

भरती म्हणजे योग्य वेळी योग्य कामासाठी योग्य व्यक्ती शोधणे आणि त्यांना नोकरीसाठी अर्ज करण्यास प्रोत्साहित करणे.

• कर्मचारी भरती ही एक सतत चालणारी प्रक्रिया आहे.
• भरतीमुळे संस्थेला योग्य कर्मचारी मिळतात आणि संस्थेची उद्दिष्ट्ये साध्य होतात.

जेव्हा कंपनी आपल्या सध्याच्या कर्मचाऱ्यांमधून रिक्त जागा भरते, तेव्हा त्याला अंतर्गत भरती म्हणतात.

उदाहरण:

• पदोन्नती (Promotion)
• बदली (Transfer)

भरतीचे दोन मुख्य स्त्रोत आहेत:

1. अंतर्गत स्त्रोत (Internal Sources):
   • पदोन्नती (Promotion): कर्मचाऱ्याला त्याच्या सध्याच्या पदावरून उच्च पदावर बढती देणे.
   • बदली (Transfer): कर्मचाऱ्याला एका विभागातून दुसऱ्या विभागात किंवा एका शाखेतून दुसऱ्या शाखेत हलवणे.
   • कर्मचारी शिफारस (Employee Referrals): सध्याच्या कर्मचाऱ्यांकडून नवीन कर्मचाऱ्यांची शिफारस मागवणे.
2. बाह्य स्त्रोत (External Sources):
   • जाहिरात (Advertisement): वर्तमानपत्रे, मासिकांमध्ये किंवा ऑनलाइन जाहिरात देणे.
   • नोकरी मेळावे (Job Fairs): विविध कंपन्या आणि नोकरी शोधणारे एकाच ठिकाणी येतात.
   • भरती संस्था (Recruitment Agencies): या संस्था कंपन्यांसाठी योग्य उमेदवार शोधतात.
   • शैक्षणिक संस्था (Educational Institutes): महाविद्यालये आणि विद्यापीठांमधून थेट भरती करणे.

1. Recruitment: Definition, Need, Sources and Factors Influencing Recruitment
2. Internal Sources of Recruitment