चंदन लागवड

चंदन मध्यम उंच आणि परोपजीवी प्रजाती आहे. श्वेतचंदन आणि रक्तचंदन हे दोन्ही वृक्ष वेगवेगळ्या प्रजातींचे आहेत. चंदन चिबड जमीन वगळता सर्व प्रकारच्या जमिनीत वाढू शकतो. पाण्याचा निचरा होणारी डोंगराळ जमीन, उत्तम गाळाची, काळी माती व नदी-नाल्याच्या काठच्या जमिनीत याची चांगली वाढ होते.

    चंदनाचे झाड काहीअंशी परोपजीवी असल्याने त्याची वाढ होण्याकरिता सहयोगी वृक्षाची आवश्‍यकता असते. नैसर्गिक जंगलात चंदनाची वाढ शिरस, धावडा, बाभूळ, गिरिपुष्प, टेटू, बोर, सिसू, कडुलिंब, करंज इत्यादी वृक्षांच्या समूहात होते.
रोपांची लागवड ४ मीटर बाय ४ मीटर अंतराने करावी. चंदनाला सहयोगी वृक्षाची गरज असल्याने दोन चंदनाच्या झाडामध्ये एक वृक्ष प्रजाती लावावी. जेणेकरून त्याला कायमस्वरूपी आधार मिळेल. यासाठी सुरू, मॅजियम, जांभूळ, डाळिंब, पेरू, करवंद, नीम, मेलिया डुबिया यांची निवड करावी.
सुरवातीच्या काळामध्ये चंदनाच्या रोपांभोवती ५ ते १० तुरीची रोपे लावावीत. सुरवातीची तीन वर्षे चांगली निगा घ्यावी. चंदनाच्या रोपांची मुळे वृक्षाच्या मुळांशी जोडली गेल्यानंतर तूर काढावीत. रोपांना योग्य मात्रेत खत आणि पाणी दिल्याने जोमदार वाढ होते.
व्यावसायिक काढणीचा काळ १५ वर्षांचा असतो. चंदनाची प्रजाती तोडण्यासाठी विभागीय वन अधिकाऱ्याकडे परवानगी घेणे गरजेचे आहे. लागवड केल्यानंतर जमिनीच्या सातबारा नमुन्यामध्ये नोंद करावी. लागवडीपूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
संपर्क ;;;
- ०२३५८- २८२७१७
वनशास्त्र महाविद्यालय, दापोली, जि. रत्नागिरी

यासाठी नजिकच्या कृषि तज्ञ कडून माहिती मिळवावी..,
चंदन शेती अनेक जण करतात...
अनेकांची या शेती बद्दल यशोगाथा आहेत...
तसेच सरकारी अनुदान सब्सीडी देखील मिळतेच....
आपल्या नुकसानी साठी भरपाई कोणत्या मार्गाने होईल... सुविधा कोणत्या यासाठी कृषि तज्ञा ना भेट द्या...

सर्वप्रथम चंदन लागवडी साठी कूठलीही सरकारी अथवा संस्थेची परवानगी लागत नाही. फक्त लागवड केल्या नंतर तलाठ्या कडून फक्त सातबारावर नोंद करून घ्यावी लागेल आणी तोडताना फाॅरेस्ट डिपार्टमेंट ची परवानगी लागते. हेक्टरी रू. 45,000 अनूदान सरकार कडून 3 टप्यात मिळते. अधिक माहिती साठी तालूका कृषी अधिकारी यांना भेटावे. त्यांना माहिती नसल्यास, वन औषधी महामंडळ, साखर संकूल, पूणे यांच्या कडे संबंधित G.R.मिळेल.

◆लागवड क्षेत्र

चंदन लागवडी साठी संपूर्ण राज्यातील जमिन लागवड योग्य आहे. फक्त पाण्याचा निचरा होणारी जमिण असावी. चंदन ही परोपजिवी असल्यामूळे त्याला सोबत दूसरे झाड लावावेच लागते. मिलिया डूबिया, डाळिंब ई. चालतात.

रोपांचे सरासरी भाव

■मार्केट

6 इंच ते एक फूट 30-50 रू.

1.5 ते 2 फूट 50-90 रू.

होलसेल

2 फूट 35-36 रू फक्त

मिलिया डूबिया मार्केट 20-30

होलसेल 14-16 रू.



◆लागवड पद्धत

साधारण 10×10 वर लागवड करावी लागते आणी मधल्या पाच फूटा मध्ये मिलीया डुबिया लावावा लागतो. एकरी 435 चंदन आणी 435 मिलीया डूबिया लागतात. सर्वप्रथम 1×1 चा खड्डा करून, त्यात कंपोस्ट टाकून मग रोप लावावे. ही जंगली शेती असल्यामूळे नंतर फवारणी खताची गरज नाही. वर्षातून दोनदा निंबोळी खत द्यावा आणी सूरवातिचे तिन वर्ष ड्रिप ने पाणी द्यावे लागेल.

■

ऊत्पन्न

चंदनाचे एक झाड साधारणतः 12-14 वर्षा मध्ये 15-25 kg पर्यंत गाभा निघतो. त्याचा सरासरी आजचा भाव रू. 7000 किलो आहे. नेट वरती चालू भाव चेक करू शकता. मिलिया डूबिया पासून प्लायवूड बनते. त्याचे एक झाड सरासरि 5 years मध्ये रू. 7,000-10,000ला विकले जाते.

◆विक्री आणि उत्पन्न

विक्री साठी “मैसूर सँडल” यांच्या कडे खूप डिमांड आहे. पण मागणिच्या फक्त 2% पूरवठा होतो. तसेच ईतर हि भरपूर कंपण्या आहेत किंवा स्वताः ऊत्पादन कंपनी टाकू शकता. सरकार चंदन तेल उत्पादनासाठी सबसीडी देते. आता तुम्हीच हिशोब करा.

सरकारी परवानगी आणि सबसिडी
सर्वप्रथम चंदन लागवडी साठी कूठलिही सरकारी अथवा संस्थेची परवानगी लागत नाही. फक्त लागवड केल्या नंतर तलाठ्या कडून फक्त सातबारावर नोंद करून घ्यावी लागेल आणी तोडताना फाॅरेस्ट डिपार्टमेंट ची परवानगी लागते. हेक्टरी रू. 45,000 अनूदान  सरकार कडून 3 टप्यात मिळते. अधिक माहिती साठी तालूका कृषी अधिकारी यांना भेटावे. त्यांना माहिती नसल्यास, वन औषधी महामंडळ, साखर संकूल, पूणे यांच्या कडे संबंधित G.R.मिळेल.

लागवड क्षेत्र
चंदन लागवडी साठी संपूर्ण राज्यातील जमिन लागवड योग्य आहे. फक्त पाण्याचा निचरा होणारी जमिण असावी. चंदन ही परोपजिवी असल्यामूळे त्याला सोबत दूसरे झाड लावावेच लागते. मिलिया डूबिया, डाळिंब ई. चालतात.

रोपांचे सरासरी भाव
मार्केट

6 इंच ते एक फूट 30-50 रू.

1.5 ते 2 फूट 50-90 रू.

होलसेल

2 फूट 35-36 रू फक्त

मिलिया डूबिया मार्केट 20-30

होलसेल 14-16 रू.



लागवड पद्धत
साधारण 10×10 वर लागवड करावी लागते आणी मधल्या पाच फूटा मध्ये मिलीया डुबिया लावावा लागतो. एकरी 435 चंदन आणी 435 मिलीया डूबिया लागतात. सर्वप्रथम 1×1 चा खड्डा करून, त्यात कंपोस्ट टाकून मग रोप लावावे. ही जंगली शेती असल्यामूळे नंतर फवारणी खताची गरज नाही. वर्षातून दोनदा निंबोळी खत द्यावा आणी सूरवातिचे तिन वर्ष ड्रिप ने पाणी द्यावे लागेल.


ऊत्पन्न
चंदनाचे एक झाड साधारणतः 12-14 वर्षा मध्ये 15-25 kg पर्यंत गाभा निघतो. त्याचा सरासरी आजचा भाव रू. 7000 किलो आहे. नेट वरती चालू भाव चेक करू शकता. मिलिया डूबिया पासून प्लायवूड बनते. त्याचे एक झाड सरासरि 5 years मध्ये रू. 7,000-10,000  ला विकले जाते.

विक्री आणि उत्पन्न
विक्री साठी “मैसूर सँडल” यांच्या कडे खूप डिमांड आहे. पण मागणिच्या फक्त 2% पूरवठा होतो. तसेच ईतर हि भरपूर कंपण्या आहेत किंवा स्वताः ऊत्पादन कंपनी टाकू शकता. सरकार चंदन तेल उत्पादनासाठी सबसीडी देते.

– लेखक सचिन सोळुंखे.

चंदन लागवड आणी एकरी 5 कोटी उत्पन्न
मी सचिन सोळूंके (b.e. electronics) gov contractor रा.लातूर गेली 4-5 वर्ष चंदन लागवड करण्याचा विचार करत होतो साहजिकच मनामध्ये भिती होती हे लिगल असेल की नाही परवानगी कोणाची घ्यावी लागेल etc नवीन होतो मार्केट मध्ये कोणालाच या बाबतित माहिती नव्हती मग माझा मित्र बालाजी लांडगे (b.e. computer) u.s. devloper याला माहिती काढण्यास सांगितले तो भारतात आल्या नंतर आम्ही दोघे केरळ गुजरात m.p. तेलंगना आणी शेवटी सँडल रिसर्च सेंटर बेंगलोर येथे पोहचलो तिथे आम्हाला syntist डॉ. उमेश सर यांनी संपूर्न माहिती दिली mo 9095713381
या नंतर आम्हाला कमी प्रमाणात रोप आणणे परवडणार नाही म्हणून काही जनांना या बाबतित माहिती दिली ते सूरुवातीला तयार होत नव्हते पण यातिल त्यांना प्राॅफिट दिसले आणी ते एजंट तयार झाले दूखः याचे आहे की ते शेतकर्यांना लूटू लागले खोटी माहिती देऊ लागले आणी पूर्ण महाराट्र याचे लोनपसरले त्या साठी हा व्रतांत द्यावा लागला

लागवड परवानगी आणी उत्पन्न

चंदन लागवडी साठी कूठलिही परवानगी लागत नाही लागवड केल्या नंतर तलाठ्या कडून फक्त सातबारावर नोंद करून घ्यावी लागेल आणी तोडताना फाॅरेस्ट ची परवानगी लागते हेक्टरी 45000 रू.अनूदान सरकार कडून 3 टप्यात मिळते अधिक माहिती साठी तालूका कृषी अधिकारी यांना भेटावे त्यांना माहिती नसल्यास वन औषधी महामंडळ साखर संकूल पूणे यांच्या कडे G.R.मिळेल.

चंदन लागवडी साठी संपूर्ण राज्यातील जमिन लागवड योग्य आहे फक्त पाण्याचा निचरा होणारी जमिण असावी.

चंदन ही परोपजिवी असल्यामूळे त्याला सोबत दूसरे झाड लावावेच लागते मिलिया डूबिया डाळिंब ई. चालतात
रोपांचे भाव मार्केट 6 इंच ते एक फूट 30-50
1.5ते 2फूट 50-90 रू.
होलसेल 2 फूट 35-36 रू फक्त
मिलिया डूबिया मार्केट 20-30
होलसेल 14-16 रू.

10*10वर लागवड करावी लागते आणी मधल्या पाच फूटा मध्ये मिलीया लावावा लागतो एकरी 435 चंदन आणी 435 मिलीया डूबिया लागतात 1*1 चा खड्डा करून त्यातकंपोस्ट टाकून लावावे  ही जंगली शेती असल्यामूळे नंतर फवारणी खताची गरज नाही वर्षातून दोनदा निंबोळी खत द्यावा आणी सूरवातिचे तिन वर्ष ड्रिप ने पाणी द्यावे लागेल

ऊत्पन्न

चंदनाचे एक झाड साधारणतः 12-14 वर्षा मध्ये 15-25 kg पर्यंत गाभा निघतो त्याचा सरासरी भाव 7000 रू.किलो आहे
नेट वरती चेक करू शकता
विक्री साठी मैसूर सँडल यांच्या कडे खूप डिमांड आहे पण मागणिच्या 2% पूरवठा होतो तसेच ईतर हि भरपूर कंपण्या आहेत किंवा स्वताः ऊत्पादन कंपनी टाकू शकता gov. subsidy आहे sandalwood oil कंपनी साठी. त
मिलिया डूबिया पासून प्लायवूड बनते एक झाड सरासरि 5 years मध्ये 7000-10000रू.जाते
बाकी आपण अभ्यासू आहात.
संपर्क 8381061009

"चंदन की खेती कैसे करें.?? "

चंदन की खुशबू हर किसी का मन मोह लेती है। आंतरराष्ट्रीय बाजार मे बेहद बढती मांग और सोने जैसे बहुमुल्य समझे जाने वाले चंदन की ऊंची कीमत होने के कारण भविष्य मे चंदन की खेती करना बहुतलाभप्रद व्यवसाय साबित हो सकता है। और देशो के तुलनामे भारत मे पाये जानेवाले चंदन के पेड मे खुशबु और तेल का प्रमाण (1% से 6%) सबसे ज्यादा है। ईसीवजह से भारतीय चंदन को आंतरराष्ट्रीय बाजार मे बडी मांग है। भारत मे चंदन रसदार लकड़ी (Hart wood) कि किमत 5000 से 12000 रुपये प्रती कीलो है। बारीक लकडी 500 रुपये कीलो है।

पौधे का परिचय (Introduction):
सामान्य नाम : चंदन,
वैज्ञानिक नाम : Santalum Album linn.
श्रेणी : सुगंधीय,

उपयोग :

चंदन का उपयोग तेल इत्र, धूप औषधी और सौंदर्य प्रसाधन के निर्माण में और नक्काशी में इसका उपयोगकिया जाता है। चंदन तेल, चंदन पाउडर, चंदन साबुन, चंदन इत्र.

उपयोगी भाग :

लकड़ी, बीज, जड़ और तेलउत्पति.

         यह मूल रुप से भारत में पाये जाने वाला पौधा है। भारत के शुष्क क्षेत्रों विंध्य पर्वतमाला से लेकर दक्षिण क्षेत्र विशेष रूप से कर्नाटक और तमिलनाडु में में पाया जाता है। महाराष्ट्र मे, गुजरात में, राजस्थान, मध्यप्रदेश कि जमीन चंदन खेती के लीये बहोत अच्छी साबित होगी।
इसके अलावा यह इंडोनेशिया, मलेशिया केहिस्सों, आस्ट्रेलिया और न्यूजीलैंड में भी पाया जाता है। चंदन परजीवी वृक्ष है। इस पौधे की जड़ें हॉस्टोरिया के सहारे दूसरे पेड़ों की जड़ों से जुड़कर भोजन, पानी और खनिज पाती रहती है । चंदन के परपोषकों में नागफनी, नीम, सिरीस, अमलतास, हरड़ आदि पेड़ों की जड़ें मुख्य हैं। चंदन के आसपास अरहर की खेती हो रही है. चंदन से दूसरी फसलों पर कीटों का असर कम व पैदावार अच्छी होती है.

भूमि :

चंदन वृक्ष मुख्य रूप से काली लाल दोमट मिट्टी, रूपांतरित चट्टानों में ऊगता है। खनिज और नमी युक्त मिट्टी में इसका विकास कम होता है। उथले,चट्रटानी मैदान पथरीली बजरी मिट्टी, चूनेदार मिट्टी सहन करते है।कम खनिज युक्त मिट्टी में चंदन तेल की उपज बेहतर होती है।
समुद्र सतह से 600 से 1200 मीटर की ऊँचाई पर अच्छा पनपता है। किसीभी प्रकार के जलजमाव को यह वृक्ष सहन नहीं करता है। चंदन 5 से 50 सेल्सीयस(Celsius) तापमान मे भी आता है। 7 से लेकर 8.5 पीएच मिट्टी की किस्म में उगाया जा सकता है। 60 से 160 से.मी के बीच वाले वर्षा क्षेत्र चंदन के लिए महत्वपूर्ण होते है। इसे दलदल जमीन पर नहीं उगाया जा सकता है।

भूमि की तैयारी :

ऊचीत जल की व्यवस्था हो तो साल मे कभी भी लगा सकते है। पेड लगानेसे पहले गहरी जुताई की आवश्यकता होती है। 2-3 बार जोतकर मिट्टी क्षमता को बढ़ाया जाता है। 2x2x2 फिट का गढ्ढा बनाकर ऊसे सुखने दिया जाता है। मुरखाद कंपोस्ट खाद का ईस्तेमाल किया जा सकता है। 10x10 फिट के दुरीपर पेड लगाये 1 एकड 435 पेड आते है।

खाद एवं सिंचाई प्रबंधन :

इसे अधिक उर्वरक की आवश्यकता नहीं होती है। शुरुवाती दिनो मे फसल वृद्धि के दौरान खाद की आवश्यकता होती है। मानसून में वृक्ष तेजी से बढ़ते है पर गर्मियों में सिंचाई की जरुरत होती है। ड्रिप विधि से सिंचाई को प्राथमिकता दी जानी चाहिए। सिंचाई मिट्टी में नमी धारण करने की क्षमता और मौसम पर निर्भर करती है। शुरुवाती दिनोमे मानसून के बाद दिसम्बर से मई तक सिंचाई करे ।

कटाई (Harvesting)तुडाई,फसल कटाई का समय :

चंदन की जड़े भी सुगंधित होती है। इसलिए वृक्ष को जड़ से उखाडा जाता है न कि काटाजाताहै। चौथे साल से रसदार लकड़ी बनना शुरु होती है। चंदन की लकडी मे दो भाग होते है रसदार लकड़ी(Hart wood) और सूखी लकड़ी(Dry wood) दोनो की किमत अलग – अलग होती है। जब वृक्ष लगभग 12 - 15 साल पुराना हो जाता है तब लकड़ी प्राप्त होती है और पेड के जीवनपर्यन्त तक प्राप्त होती रहती है। जड़ से उखाडने के बाद पेड़ को टुकड़ो में काटा जाता है और डिपो में रसदार लकड़ी(Hart wood) को अलग किया जाता है।

चंदन खेती का अर्थशात्र :

चंदन धिरे धिरे बढनेवाला पेड है, लेकिन समुचित जल प्रबन्धन करने पर जैसे ठिंबक सिंचन ईस्तेमाल कर हर साल पेड के तने का घेरा 12 से.मी. से बढा सकते है। 12 से 15 साल बाद ऊस  चंदन के पेड से 15 से 25 कीलो (Hart wood) मिल सकता है। आज (Hart wood) का मार्केट रेट प्रती कीलो रु.6000 से 12000 है।

12-15 साल बाद का रु. 7000 रेट भी मानते है। और रसदारलकड़ी (Hart wood) 15 किलो भी मिलता हो तो 1 पेड से रु. 1,05,000 मिल सकते है,

100 पेड़ कटिंग के समय में मर गया, विकास नहीं हुआ मानकर चलते हैं

अब 1 एकड से पेड 335 x 1,05,000 = रु. 3,51,75000/- (तीन करोड़ एकावन लाख पींचोतेर हजार रुपये )  प्रती एकड केवल रसदार लकड़ी (Hart wood) से मिल सकता है।

SHAYONA AGRI-BIOTECH
MR. ALPESH JAMBUKIYA
+919824780503

OFFICE :
404, DREAMLAND, SARTHANA JAKATNAKA, VARACHA MAIN ROAD, SURAT. GUJARAT.

कोरडवाहू शेतात चंदनाची लागवड करणे व्यवहार्य आहे, परंतु काही गोष्टी लक्षात घेणे आवश्यक आहे. चंदनाच्या झाडाला वाढण्यासाठी विशिष्ट प्रकारची माती आणि हवामान लागते.