अपंगत्व
0
Answer link
माझ्या माहितीप्रमाणे,
कारण
शारीरिक अक्षमता 40% पर्यंत असते, तर
त्याला दिव्यांग श्रेणीत शासकीय सेवेत अथवा शासकीय कामात वेगळी आरक्षित जागा किंवा लाभ मिळतो.
या प्रश्नाचे उत्तर अद्याप लिहिलेले नाही
0
Answer link
अस्थिव्यंग, अंध, मणक्याचा विकार, आणि कर्णबधीर हे सर्व दिव्यांगतेचे प्रकार आहेत. त्यामुळे यापैकी कोणताही पर्याय 'दिव्यांग प्रकार होऊ शकत नाही' या प्रश्नाचे उत्तर नाही.
हे सर्व शारीरिक अक्षमतांचे प्रकार आहेत आणि त्यांना दिव्यांगता मानली जाते.
0
Answer link
दिव्यांगांचे (अपंगत्वाचे) विविध प्रकार आहेत आणि प्रत्येक प्रकाराची ओळख पटवण्यासाठी काही विशिष्ट पडताळणी प्रक्रिया आहेत. खाली दिव्यांगांचे काही मुख्य प्रकार आणि त्यापैकी एका प्रकाराच्या पडताळणीबद्दल माहिती दिली आहे:
दिव्यांगांचे प्रकार:
-
दृष्टि दिव्यांग (Visual Impairment):
- यामध्ये अंधत्व (Blindness) आणि कमी दृष्टी (Low Vision) यांचा समावेश होतो.
-
श्रवण दिव्यांग (Hearing Impairment):
- बहिरेपणा (Deafness) आणि कमी ऐकू येणे (Hard of Hearing) अशा दोन प्रकारात विभागणी.
-
अस्थि दिव्यांग (Locomotor Disability):
- हाडे, सांधे आणि स्नायूंच्या कार्यामध्ये अडचणी येणे, ज्यामुळे शारीरिक हालचालींमध्ये मर्यादा येतात.
-
मानसिक दिव्यांग (Intellectual Disability):
- यामध्ये शिकण्याची क्षमता कमी असणे, आकलन क्षमता कमी असणे अशा समस्या येतात.
-
मानसिक रुग्णता (Mental Illness):
- schizophrenia, mood disorders and anxiety disorders या सारख्या मानसिक आरोग्याच्या समस्यांचा समावेश होतो.
-
वाचा व भाषा दिव्यांग (Speech and Language Disability):
- बोलण्यात आणि भाषा समजून घेण्यात अडचण येणे.
-
கற்றல் குறைபாடு (Learning Disability):
- वाचायला, लिहायला किंवा गणितीय क्रिया करायला लागणाऱ्या अडचणी.
-
स्वलीनता (Autism Spectrum Disorder):
- सामाजिक संवाद आणि वर्तणुकीशी संबंधित समस्या.
-
बहुविध दिव्यांगता (Multiple Disabilities):
- एकापेक्षा जास्त प्रकारच्या दिव्यांगाचा समावेश.
अस्थि दिव्यांग - पडताळणी प्रक्रिया
पडताळणी: अस्थि दिव्यांग (Locomotor Disability) ओळखण्यासाठी खालील प्रक्रिया वापरल्या जातात:
-
वैद्यकीय तपासणी:
- ऑर्थोपेडिक सर्जन (Orthopedic Surgeon): हाडांचे डॉक्टर शारीरिक तपासणी करतात. शारीरिक हालचाली, सांध्यांची तपासणी, स्नायूंची ताकद आणि मणक्याची तपासणी करतात.
- न्यूरोलॉजिस्ट (Neurologist): मज्जासंस्थेशी संबंधित तपासणी करतात.
-
नैदानिक चाचण्या (Diagnostic Tests):
- एक्स-रे (X-ray): हाडांची रचना आणि सांध्यांची स्थिती तपासण्यासाठी एक्स-रे काढले जातात.
- एमआरआय (MRI): स्नायू, मज्जारज्जू (spinal cord) आणि सांध्यांची अधिक माहिती मिळवण्यासाठी एमआरआय चाचणी करतात.
- सीटी स्कॅन (CT Scan): हाडांच्या फ्रॅक्चर (fracture) आणि इतर समस्यांसाठी सीटी स्कॅन उपयुक्त आहे.
- इलेक्ट्रोमायोग्राफी (EMG): स्नायू आणि नसांच्या कार्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी ईएमजी चाचणी करतात.
-
कार्यात्मक मूल्यांकन (Functional Assessment):
- शारीरिक थेरपिस्ट (Physical Therapist): शारीरिक थेरपिस्ट रुग्णाच्या हालचालींचे निरीक्षण करतात. उठणे, बसणे, चालणे आणि इतर शारीरिक क्रियांचे मूल्यांकन करतात.
- व्यावसायिक थेरपिस्ट (Occupational Therapist): दैनंदिन जीवनातील कामे करण्याची क्षमता तपासतात. उदाहरणार्थ, कपडे घालणे, खाणे, इत्यादी.
पडताळणी दरम्यान विचारात घेतले जाणारे घटक:
- व्यक्तीची शारीरिक क्षमता आणि मर्यादा.
- दैनंदिन जीवनातील कामांवर होणारा परिणाम.
- नैदानिक चाचण्यांचे निष्कर्ष.
- डॉक्टरांचे आणि तज्ञांचे मत.
अपंगत्वाचे प्रमाणपत्र (Disability Certificate) मिळवण्यासाठी, सरकारद्वारे प्रमाणित असलेल्या वैद्यकीय अधिकाऱ्यांकडून मूल्यांकन करणे आवश्यक आहे.
टीप: ही माहिती केवळ सामान्य माहितीसाठी आहे. अचूक माहितीसाठी आणि मार्गदर्शनासाठी तज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
1
Answer link
दिव्यांगाचे प्रकार स्पष्ट करून कोणताही एक प्रकार ओळखण्यासाठी पडताळणी सूची तयार करा:
**दिव्यांगाचे प्रकार:**
दिव्यांग व्यक्ती हक्क अधिनियम, २०१६ नुसार, दिव्यांगत्वाचे खालील २१ प्रकार आहेत:
1. **अंधत्व:** कोणतीही व्यक्ती अजिबात पाहू शकत नसेल, तर त्याला अंधत्व म्हणतात.
2. **कमी दृष्टी:** ज्या व्यक्तीला चष्मा वापरूनही व्यवस्थित दिसत नाही, अशा व्यक्तीला कमी दृष्टी आहे असे म्हटले जाते.
3. **कर्णबधिरता:** ज्या व्यक्तीला अजिबात ऐकू येत नाही, त्या व्यक्तीला कर्णबधिर म्हणतात.
4. **श्रवण बाधित:** ज्या व्यक्तीला कमी ऐकू येते, त्या व्यक्तीला श्रवण बाधित म्हणतात.
5. **लोकोमोटर दिव्यांगता:** हाडे, सांधे आणि स्नायूंच्या समस्यांमुळे ज्या व्यक्तीच्या हालचालींवर मर्यादा येतात, त्यांना लोकोमोटर दिव्यांगता आहे असे म्हटले जाते.
6. **कुष्ठरोग मुक्त व्यक्ती:** कुष्ठरोगानंतर ज्या व्यक्ती बऱ्या झाल्या आहेत, परंतु त्यांना काही शारीरिक समस्या आहेत, त्यांना या श्रेणीत समाविष्ट केले जाते.
7. ** cerebral palsy ( मेंदूचा पक्षाघात):** मेंदूच्या Damage मुळे शरीराच्या हालचालींवर नियंत्रण ठेवता न येणे.
8. **बौद्धिक दिव्यांगता:** ज्या व्यक्तींची बुद्धी सामान्य लोकांपेक्षा कमी असते, त्यांना बौद्धिक दिव्यांगता आहे असे म्हटले जाते.
9. **Specific Learning Disabilities ( विशिष्ट शिक्षण अक्षमता):** वाचन, लेखन किंवा गणित शिकण्यात अडचण येणे.
10. **Autism Spectrum Disorder ( स्वमग्नता):** सामाजिक संवाद आणि वर्तनात अडचणी येणे.
11. **Multiple Disabilities ( बहुविकलांगता):** एकापेक्षा जास्त दिव्यांगता असणे.
12. **Speech and Language Disability ( वाचा व भाषा अक्षमता):** बोलण्यात आणि भाषा समजून घेण्यात अडचण येणे.
13. **Thalassemia ( थॅलेसेमिया):** रक्ताशी संबंधित आजार.
14. **Hemophilia ( हीमोफिलिया):** रक्ताशी संबंधित आजार, ज्यात रक्त गोठण्यास वेळ लागतो.
15. **Sickle Cell Disease ( सिकल सेल रोग):** रक्ताशी संबंधित आजार, ज्यात लाल रक्तपेशींचा आकार बदलतो.
16. **Multiple Sclerosis ( मल्टिपल स्क्लेरोसिस):** मेंदू आणि spinal cord ला प्रभावित करणारा आजार.
17. **Parkinson’s disease ( पार्किन्सन रोग):** मेंदूतील पेशींवर परिणाम करणारा आजार, ज्यामुळे कंपवात होतो.
18. **Acid Attack Victims ( ॲसिड हल्लाग्रस्त):** ॲसिड हल्ल्यात बळी पडलेल्या व्यक्ती.
19. **Dwarfism ( बुटकेपणा):** ज्या व्यक्तींची उंची कमी असते.
20. **Muscular Dystrophy ( मस्कुलर डिस्ट्रॉफी):** स्नायू कमकुवत करणारा आजार.
21. **Chronic Neurological Conditions ( तीव्र عصبی شرایط):** दीर्घकाळ चालणाऱ्या عصبی समस्या.
**उदाहरणार्थ: लोकोमोटर दिव्यांगता ओळखण्यासाठी पडताळणी सूची:**
**नाव:**
**वय:**
**लिंग:**
**पडताळणी:**
* चालताना त्रास होतो का? ( होय / नाही )
* वजन उचलण्यात अडचण येते का? ( होय / नाही )
* सांधेदुखी आहे का? ( होय / नाही )
* शारीरिक हालचालींमध्ये मर्यादा येतात का? ( होय / नाही )
* कुबड्या किंवा इतर उपकरणांचा वापर करावा लागतो का? ( होय / नाही )
**निष्कर्ष:**
जर वरीलपैकी काही प्रश्नांची उत्तरे 'होय' असतील, तर त्या व्यक्तीला लोकोमोटर दिव्यांगता असण्याची शक्यता आहे. अधिक माहितीसाठी वैद्यकीय तपासणी करणे आवश्यक आहे.
इतर दिव्यांगांसाठी देखील अशाच प्रकारच्या पडताळणी सूची तयार केल्या जाऊ शकतात.
4
Answer link
दिव्यांगांचे 21 वेगवेगळे प्रकार
1.पूर्णत:अंध
🔰पूर्णत:अंधत्वाची व्याख्या :-
"दृष्टीचा पुर्णपणे अभाव असणारे किंवा चांगल्या डोळ्याची दृष्टितीक्ष्णता 10/200 किंवा 3 ते 60 स्नेलन पेक्षा कमी आहे. तसेच दृष्टिक्षेत्र मर्यादा 10 डिग्री अंश पेक्षा कमी दृष्टीकोनाचे क्षेत्र असणे म्हणजे पूर्णत : अंध होय."
2.अंशत:अंध
व्याख्या :- “एक डोळा निकामी असणे किंवा दोन्ही डोळ्यांची दृष्टि कमी असणे तसेच जवळचे आणि लांबचे न दिसणे या प्रकारातील दृष्टीदोष म्हणजे अंशत:अंध होय.”
🔰वैद्यकीय दृष्टिकोनातून केल्या गेलेल्या अंधात्वाच्या व्याख्या
“चांगल्या डोळ्याची दृषसहा ऑब्लीक 18 किंवा वीस ऑब्लिक 60 अपेक्षा कमी आणि 3 ऑब्लिक आठ किंवा दहा पब्लिक 220 नेलं यापेक्षा कमी दृष्टी ती क्षमता असणे तसेच दृष्टी क्षेत्र मर्यादा 10 ते 40 डिग्री सेल्सिअस पर्यंत दृष्टिकोनाचे क्षेत्र असणे."
"ज्या व्यक्तींना ऐकायला येत नाही किंवा ज्या व्यक्तींची ऐकण्याची क्षमता खूप कमी असते अशा व्यक्तींना कर्णबधिर असे संबोधले जाते. ऐकायला येत नसल्या कारणाने त्यांचा भाषा व वाचा विकास होत नाही. म्हणजेच त्यांना बोलता येत नाही.हे आपण लक्षात घेणे आवश्यक आहे."
3.कर्णबधिर ची व्याख्या :-
"ज्या व्यक्तींच्या चांगल्या कानाचा श्रवणऱ्हास हा 60 DB किंवा त्यापेक्षा अधिक असेल अशा व्यक्तींना कर्णबधिर व्यक्ती असे म्हणतात." किंवा "ज्या व्यक्तींचा दोन्ही ही कानाचा श्रवणऱ्हास 70DB किंवा त्यापेक्षाही जास्त असतो त्यांना कर्णबधिर म्हणून ओळखले जाते."
4.वाचादोष
व्याख्या :- "वाचादोष म्हणजे अडखळत बोलणे,अस्पष्ट बोलणे, शब्दाची तोडफोड करणे किंवा बोलताना शब्द मागेपुढे करणे,तसेच बोलण्यामध्ये तारतम्य नसणे."
टाळूला होल असणे, जीभ जाड असणे, जिभेचा शेंडा नसणे, तोतरे बोलणे, क्लेप्ट पॅलेट , बोलण्यात अडखळणे इत्यादी लक्षणे वाचादोष मध्ये असू शकतात.
5.अस्थिव्यंग
व्याख्या :-"अस्थिव्यंग म्हणजे चलन वलन विषयक विकलांगत्व होय."
ज्यांचे हाडे,स्नायू,हे योग्य प्रकारे काम करत नाहीत.अशा व्यक्तींना अस्थिव्यंग असे म्हणतात.प्रामुख्याने यात मैदानी खेळ हस्तकौशल्य याकडे विशेष लक्ष पुरवावे लागते या मुलांची हालचाल मर्यादित असते किंवा हालचाल करताना सर्वसामान्य मुलांप्रमाणे नसते हे सहज दिसून येणारे अपंगत्व आहे विशिष्ट संचलन क्रिया करण्यास अक्षम असतात.
6.मानसिक आजार
व्याख्या:-"असामान्य किंवा अस्वाभाविक वर्तन तसेच मेंदूमध्ये मतिमंदत्वखेरीज अन्य आजार व त्यामुळे सकारात्मक किंवा नकारात्मक मानसिक आजारी असणारी व्यक्ती होय." नेहमी कसलीही मनात भीती वाटणे,नेहमी गुमसुम राहणे इत्यादी.
7.अध्ययन अक्षम
🔰कास आणि मायकेल यांची व्याख्या
व्याख्या:-"ज्या मुलांमध्ये शैक्षणिक क्षमता असते अशा मुलांमध्ये बहुतेक वेळा त्यांनी दिलेल्या प्रसंगी काय केले आणि त्यांच्याकडून काय त्या प्रसंगी अपेक्षित होते किंवा आहे यामध्ये तफावत आढळून येते ही तफावत एक किंवा अनेक बाबतीत आढळून येत असते."
🔰अध्ययन अक्षम असणाऱ्यांना मुलांमधील दोष
◼ अभ्यासात मागे राहणे,एखादी गोष्ट समजण्यास अडचणी येणे.
◼ आकलन करण्यास मागे येणे.
◼ विशिष्ट अध्ययातील अडचणी.
◼ विशेषत: वाचन,लेखन आणि गणितात अडचणी येतात.
◼ आरशात प्रतीमासारखे उलट सुलट लेखन करणे.
◼ अंक ओळखन्यात आडचन येणे,शब्द ओगळणे किंवा जास्त शब्द जोडणे.
हातापायाची आकड असणे,मेंदूचा शरीरावर ताबा नसणे, हलन चलन क्षमता कमी असते.
8.मेंदूचा पक्षाघात
"मेंदू वर झालेला आघात व अपघात यामुळे मेंदूचा विकास प्रक्रियेवर परिणाम होऊन शरीराच्या एका किंवा अनेक भागाचे नियंत्रण कमी झाल्याने बहुविध प्रकारची विविधांगी विकलांगता असलेली व्यक्ती म्हणजेच मेंदूचा पक्षघात असलेली व्यक्ती असे आपण म्हणू शकतो.
9.स्वमग्नता
"स्वतःच्याच भावविश्वात रमून गेलेले, तसेच समाजात कमी प्रमाणात मिसळणारे,आत्मकेंद्री,भाषिक कौशल्य यांचा विकास होत नसणारे, सभोवतालची परिस्थिती काय आहे आणि आपण काय करत आहोत या गोष्टीचे भान नसणारे व्यक्ती म्हणजेच स्वमग्नता होय."
10.बहुविकलांग
"सेरेब्रल पाल्सी,मतिमंदत्व,अंधत्व इत्यादी एकापेक्षा जास्त अपंगत्व एकाच व्यक्तीत असेल तर त्याला बहुविकालांग व्यक्ती म्हटले जाते."
11.कुष्ठरोग
"कुष्ठरोगाच्या आघातामुळे हातापायाला विकृती दिसते.त्वचेवर चट्टे,खवले,डाग असतात.हात पाय,बोटे सुन्न असतात."
12.बुटकेपणा
"शारीरिक उंची कमी असणाऱ्या प्रौढ व्यक्तींची उंची 4 फूट 10 इंच किंवा 147 से. मी. पेक्षा कमी असते.शारीरिक गुणसूत्रांमुळे शरीराची वाढ व विकास इतर मुलांपेक्षा कमी प्रमाणात होतो. "
13.बौद्धिक अक्षमता
"या व्यक्तीच्या बुध्दीच्या विकास कमी झाल्याने किंवा खुंटल्याने शिकण्यात समस्या येतात ,कठीण जातात दैनंदिन कामे, सामाजिक कार्य, दैनंदिन व्यवहार करण्यास अवघड जाते.अध्ययनामध्ये विविध समस्या येतात,तसेच वर्तन समस्या काही प्रमाणात दिसून येतात. "
14.अविकसित मांसपेशी
"या आजारांमध्ये स्नायू व विकसित झालेली असतात. दैनंदिन काम करण्यामध्ये या सामर्थ्याचा आठवण येते. शरीराची हालचाल करण्यास समस्या येतात. या आजाराने ग्रस्त असणाऱ्या व्यक्तींच्या शरिरातील ठराविक भागांमध्ये अवयवातील सहावीतील तंतू कमजोर होऊन किंवा नष्ट होऊ लागतात .यालाच मस्कुलर डिस्ट्रॉफी असे म्हणतात. हा हजार सणाविषयी संबंधित आहे."
15.मज्जासंस्थेचे तीव्र आजार
तीव्र डोकेदुखी, ब्रेन ट्यूमर,मेंदूज्वर, तीव्र स्वरूपामध्ये ताप येणे,चेतासंस्थेमध्ये क्षती निर्माण होणे ,हायड्रोसिफलिक, संतुलन बिघडणे ही लक्षणे यामध्ये आढळून येतात.
16.मल्टिपल स्कलेरोसिस
◼ हातापायातील स्नायूंमधील ताठरता किंवा कमजोरी संवेदना मध्ये परिवर्तन होणे.
◼ संवेदना कमी होण्याचे प्रमाण पायाकडून वरील दिशेने बदल करत चालते.
◼ स्नायूमधील शिथिलताही येते व स्नायू काम करणे थांबवतात.
◼ मलद्वार व मूत्राशयाचा वरील नियंत्रण कमी होते व त्यांचे कार्य कमी होते .
◼ नेत्र कंप , डोळ्याभोवतालची या स्नायूच्या कार्यातील बदल आणि नेत्र कंपास सुरू होतो .
हा विकार मेंदूतील चेता संस्थेतील संदेश वाहक चेतातंतू वरील संरक्षक आवरण मायलिन ला धक्का पोहोचतो आणि मायला धक्का पोहोचण्याचा परिणाम मेंदूकडून शरीराच्या अन्य अवयवांकडे पोहोचवणाऱ्या संदेशावर होतो याचा परिणाम म्हणून वरील लक्षणे तयार होतात.
17.हिमोफिलिया (Hemophilia)।
या आजरा मधील व्यक्तींचा रक्तस्राव कधीकधी थांबत नाही. रक्तवाहिन्यांतील बिघाडामुळे हा रोग होतो. यामध्ये रक्तस्राव होणे चे प्रमाण अधिक असते. रक्तस्राव बंद झाल्याने शरीराचा भाग फोडला जातो. हा अनुवंशिक रक्तविकार आहे.
18.थॅलेसेमिया
◼ वारंवार आजारी पडणे.
◼ श्वास घेण्यास त्रास होणे.
◼ बालकांची वाढ खुंटणे.
◼ चेहरा सुखावलेला सजवलेला दिसणे.
◼ वजन वाढत नाही.
◼ श्वास घेण्यास त्रास होतो.
◼ वारंवार रक्त पुरावे लागते.
◼ रक्तची हिमोग्लोबिन मध्ये कमतरता असते.
19.सिकल सेल डिसीज
◼ रक्ताचे शरीरामधील प्रमाण कमी असणे.
◼ रक्ताच्या कमतरतेमुळे शरीराचे अवयव अंग खराब होणे.
◼ शरीरातील पेशींचा आकार C सारखा बदलतो .
◼ हिमोग्लोबीनचे प्रमाण कमी होऊन थकवा जाणवतो.
शरीराच्या ज्या भागावर ऍसिड हल्ला झाला असेल ती जागा भाजल्यासारखे विद्रूप दिसते चेहरा हात पाय डोळे यावर काळे रंगाची त्वचा आढळते.
21.कंपवात रोग
कंपवात म्हणजेच पार्किन्सन्स डिसीज हा मेंदूतील सबस्टांशिया नावाच्या भागातील पेशींची संख्या आणि कार्य कमी झाल्याने होणारा आजार आहे.
◼ माणसाच्या हालचालीतील सुबकता ,डौल या रेणूमुळे प्राप्त होते .
◼ या रेणूच्या अभावामुळे रोग्याच्या शरीराला कंप सुटतो हालचाली संथावतात .
◼ स्नायू ताठर होतात.
◼ कंपवात होतो त्यामुळे वजन कमी होते .
◼ तांत्रिकीय तंत्र प्रणाली संबंधित कठीण जाते.
अपंगत्वाचे 21 प्रकार कोणते तसेच त्यांचे लक्षणे याविषयी आपण संविस्तर माहिती पहिली.