ग्रंथालयशास्त्र
ग्रंथसूची म्हणजे काय?
ग्रंथसूची म्हणजे एखाद्या पुस्तकात, लेखात किंवा इतर प्रकाशनात वापरलेल्या संदर्भ साहित्याची यादी.
हे वाचकाला मूळ स्त्रोतांपर्यंत पोहोचण्यास मदत करते आणि लेखकाने दिलेली माहिती तपासण्याची संधी देते.
ग्रंथसूचीमध्ये पुस्तके, लेख, वेबसाइट्स आणि इतर relevant स्त्रोतांची माहिती असते.
ग्रंथसूची का आवश्यक आहे?
- संदर्भांची पडताळणी: वाचकांना माहितीची सत्यता तपासता येते.
- अधिक माहिती: वाचकांना मूळ विषयावर अधिक माहिती मिळवण्याची संधी मिळते.
- लेखकाला श्रेय: ज्या लेखकांच्या कामाचा वापर केला आहे, त्यांना योग्य सन्मान मिळतो.
- शैक्षणिक प्रामाणिकपणा: साहित्यिक चोरी टाळता येते.
ग्रंथसूची कशी तयार करावी?
ग्रंथसूची तयार करण्यासाठी अनेक पद्धती आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख पद्धती खालीलप्रमाणे:
- MLA (Modern Language Association): humanities विषयांसाठी उपयुक्त.
- APA (American Psychological Association): सामाजिक विज्ञान विषयांसाठी उपयुक्त.
- Chicago/Turabian: इतिहास आणि इतर विषयांसाठी उपयुक्त.
प्रत्येक पद्धतीत संदर्भ देण्याचा नियम वेगळा असतो. त्यामुळे, आपल्या विषयानुसार योग्य पद्धत निवडावी.
ग्रंथसूचीचे स्वरूप:
ग्रंथसूचीमध्ये खालील माहिती समाविष्ट असते:
- लेखकाचे नाव
- पुस्तकाचे/लेखाचे शीर्षक
- प्रकाशन संस्थेचे नाव
- प्रकाशन वर्ष
- पृष्ठ क्रमांक (लागू असल्यास)
- URL (वेबसाइट असल्यास)
उदाहरण:
समजा, तुम्ही 'भारताचा इतिहास' या विषयावर एक लेख लिहित आहात. त्यासाठी तुम्ही खालील पुस्तकांचा संदर्भ घेतला:
India: A History by John Keay
तुमच्या ग्रंथसूचीमध्ये हा संदर्भ खालीलप्रमाणे दिसेल (MLA पद्धतीनुसार):
Keay, John. India: A History. Grove Press, 2000.
ग्रंथसूची तयार करणे हे संशोधनाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. त्यामुळे, ती काळजीपूर्वक आणि योग्य पद्धतीने तयार करणे आवश्यक आहे.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता:
तुम्ही विचारलेल्या प्रश्नानुसार, ग्रंथालयात आपल्याला हवी ती गोष्ट उपलब्ध असणार असा भरवसा उपभोक्त्याला वाटतो आणि त्याच्या मनात 'ग्रंथालयीन विश्वसनीयतेची' भावना निर्माण होते, अशा प्रकारच्या विश्वसनीयतेला बिब्लिओग्राफिक सिक्युरिटी (Bibliographic Security) असे पॅट्रिक वि Wilsonल्सन यांनी म्हटले आहे.
या संदर्भात अधिक माहिती मिळवण्यासाठी आपण खालील संकेतस्थळाला भेट देऊ शकता:
टीप: मी दिलेली माहिती अचूक आहे याची खात्री करण्यासाठी मी प्रयत्न केला आहे, तरीही अधिक माहितीसाठी आपण मूळ स्त्रोताचा संदर्भ घ्यावा.
बिब्लिओमेट्रिक्स (Bibliometrics) ही सांख्यिकीय आणि गणिताच्या पद्धती वापरून साहित्य आणि प्रकाशनांचे विश्लेषण करण्याची एक पद्धत आहे. बिब्लिओमेट्रिक्समध्ये अनेक सूत्रे आणि उपाय वापरले जातात, त्यापैकी दोन प्रमुख सूत्रे खालीलप्रमाणे आहेत:
-
प्राइस लॉ (Price's Law): डेरेक जे. डी सोल्ला प्राइस यांनी हे सूत्र मांडले. यानुसार, एकूण प्रकाशनांपैकी निम्मे प्रकाशनं थोड्याच लेखकांनी केलेली असतात. हे सूत्र 'स्क्वेअर रूट लॉ' म्हणूनही ओळखले जाते.
सूत्र: लेखकांची संख्या = √ एकूण लेखकांची संख्या ज्यांनी निम्मे साहित्य प्रकाशित केले आहे.
-
ब्रॅडफोर्ड्स लॉ (Bradford's Law): सॅम्युअल सी. ब्रॅडफोर्ड यांनी हे सूत्र विकसित केले. हे सूत्र जर्नल्समध्ये लेखांचे वितरण कसे असते हे स्पष्ट करते. यानुसार, जर्नल्सला तीन भागात विभागले जाते:
- पहिला भाग: मूळ जर्नल्स, ज्यात सर्वाधिक संबंधित लेख असतात.
- दुसरा भाग: संबंधित जर्नल्स.
- तिसरा भाग: कमी संबंधित जर्नल्स.
ब्रॅडफोर्डने असे निदर्शनास आणले की प्रत्येक विभागात लेखांची संख्या समान असते, पण जर्नल्सची संख्या वाढत जाते.
हे दोन बिब्लिओमेट्रिक्समधील मूलभूत आणि महत्त्वाचे नियम आहेत, जे साहित्य व्यवस्थापन आणि माहिती विज्ञानात उपयुक्त ठरतात.
बॅचलर डिग्री इन लायब्ररी सायन्स (बी.लिब) ही एका वर्षाची पदवी घेतल्यानंतर मिळणारा पगार अनेक घटकांवर अवलंबून असतो, जसे की:
- नोकरीचे ठिकाण: शहरानुसार पगारात फरक असतो. मोठ्या शहरांमध्ये साधारणतः पगार जास्त असतो.
- अनुभव: अनुभवानुसार पगार वाढतो. सुरुवातीला कमी पगार असतो, पण जसजसा अनुभव वाढतो तसतसा पगार वाढतो.
- नोकरीचा प्रकार: सरकारी नोकरीमध्ये पगार निश्चित असतो, तर खाजगी नोकरीमध्ये तो कंपनीनुसार बदलतो.
- शिक्षण: तुमच्याकडे बी. लिब व्यतिरिक्त इतर कोणती पदवी आहे का, यावरही पगार अवलंबून असतो.
साधारणपणे, फ्रेशर्स (Freshers) म्हणजेच ज्यांच्याकडे अनुभव नाही, त्यांना सुरुवातीला ₹ १५,००० ते ₹ २५,००० प्रति महिना मिळू शकतात.
अनुभव वाढल्यानंतर आणि कौशल्ये सुधारल्यानंतर, पगार ₹ ३०,००० ते ₹ ५०,००० किंवा त्याहून अधिक प्रति महिना मिळू शकतो.
सरकारी नोकरीमध्ये, राज्य सरकार आणि केंद्र सरकारच्या नियमांनुसार पगार मिळतो.
अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
पण याच्यात तुम्ही B.A., B.S.C व B.Com किंवा B.Lib करून डायरेक्ट M.Lib ला प्रवेश घेऊ शकता. M.Lib ही दोन वर्षाची मास्टर डिग्री आहे. D.ed, B.ed किंवा LLB वरुन तसेच प्रोफेशनल डिग्री वरुन तुम्हाला प्रवेश मिळणार नाही. याच्यात खुपच संधी आहेत. तुम्ही यात पीएचडी करू शकता. तुम्ही कुठले आहात हे माहीत नाही पण डॉ. बा.आं.म. विद्यापीठ औरंगाबाद अंतर्गत उस्मानाबाद येथे हा रेग्युलर अभ्यासक्रम आहे. याच्यात स्पर्धा खुपच कमी आहे. विशेष करून मुलींची. सध्या DRDO व केंद्रिय विद्यालय संघटन येथे याच्या ग्रंथपाल पदाच्या जागा निघाल्या आहेत. 44200_ ते_142000 असे याचे वेतन आहे.